Friday, February 29, 2008

هێندێک تێبینیی زمانی 30



هێندێک تێبینیی زمانی 30
حه‌سه‌نی قازی

'پێشنیار' ، 'پێشنیاز' ، 'پێشنیا ' کامه‌یان ، یان هه‌ر سێکیان ؟

به‌ڕێز خه‌لیلی غه‌زه‌لی له‌ ماڵپه‌ڕی 'هه‌ڵوێست' دا بابه‌تێکی له‌ سه‌ر دوو وشه‌ی 'پێشنیار' و 'پێشنیاز' نووسیوه‌ و هه‌وڵی داوه‌ بیسه‌لمێنێ یه‌که‌میان دروست و دووهه‌میان 'هه‌ڵه‌'یه‌ و ده‌بێ له‌ زمانی نووسین فت کرێ و به‌ کار نه‌هێندرێ. له‌ کۆتایش دا بانگه‌وازێکی ڕوو وه‌و ده‌سته‌ڵاتدارانی سیاسی له‌ باشووری کوردستان به‌رز کردووه‌ته‌وه‌ که‌ مشوورێک له‌ زمانی کوردی بخۆن و نه‌هێڵن هه‌رکه‌س چۆنی پێ خۆش بوو بنووسێ.
دیاره‌ ئه‌و نووسراوه‌یه‌ی کاک خه‌لیل زۆر به‌ربڵاوه‌، له‌ بری ئه‌وه‌ی سه‌راوه‌ردی باسه‌که‌ی به‌ شیکردنه‌وه‌ی ئه‌و دوو بێژه‌یه‌ به‌رته‌نگ بکا و بڵێ به‌ پێی سه‌لیقه‌ یان واتای زمانی ئی یه‌که‌میان له‌ دوویه‌میان به‌دڵتره‌، به‌ شێوه‌یه‌کی گشتی وه‌بیر خوێنه‌ره‌وه‌ی هێناوه‌ته‌وه‌ که به‌ره‌واژووی دنیای نووسینی کوردی له‌ شوێنی دیکه‌، بۆ پێوه‌چاران به‌ زمان و بره‌و پێدان یان فت کردنی وشان 'فه‌رهه‌نگستان' و ' ئاکادێمی' هه‌نه‌ و ئه‌وان ئه‌و ئه‌رکه‌ ڕاده‌په‌ڕێنن و ئاخێوه‌ران و نووسه‌رانیش ئامۆژگارییه‌کانیان ڕه‌چاو ده‌که‌ن.
ئه‌وه‌ی ڕاستی بێ له‌ هێندێک وڵاتی ئوڕووپا دا ، به‌ تایبه‌تی بریتانیا، به‌ پێچه‌وانه‌ی فه‌ڕانسه‌ ده‌زگایه‌ک به‌ نێوی 'فه‌رهه‌نگستان' یان 'ئاکادێمی' زمان بوونی نییه‌و هۆیه‌که‌شی ڕه‌نگه‌ له‌به‌ر ئه‌وه‌بێ له‌ کۆنه‌وه‌ و به‌ پێی نه‌ریت وایان داناوه‌ بناخه‌ی ئه‌ده‌بی و توانایی زمانی ئینگلیسی ئه‌و ده‌ره‌تانه‌ی بۆ ده‌ڕه‌خسێنێ له‌ کارتێکه‌ری ده‌ره‌وه‌ی خۆی نه‌سڵه‌مێته‌وه‌ و ئه‌گه‌ر له‌ زۆر بوار دا بریتانیا نیشانی نه‌ریت پارێزی هه‌ر پێوه‌ مابێ ، له‌ بواری زمان دا خۆی له‌ کۆڵ به‌ ڕێسا کردنی زمان کردووه‌ته‌وه‌ وپێشیش که‌وتووه‌ و ده‌کرێ بڵێین ئێستا بووه‌ به‌ زمانی داپۆشه‌ر له‌ سه‌ر گۆی زه‌وی.
له‌ بواری زمانی ' کوردی' شدا نه‌فسی بوون یان نه‌بوونی 'فه‌رهه‌نگستان ' کێشه‌ی سه‌ره‌کی نییه‌. له‌ دوای ساڵی 1970 کاتێک 'کۆڕی زانیاری کورد' دامه‌زرا و له‌ ماوه‌یه‌کی کورتدا زۆر کاری گه‌وره‌ی کرد، خۆ کورد نه‌ له‌ عێراق و نه‌ له‌ هێندێک جێی دیکه‌ که‌ زمانی کوردی ده‌کارده‌کردرێ ئه‌و توانا و ده‌سته‌ڵاته‌ی ئێستای نه‌بوو؟
ئه‌ی چ کرده‌ن ؟ با ئه‌وه‌ وه‌کوو بابه‌تێکی دمه‌ ته‌قه‌ بمێنێ و قسه‌ی لێوه‌ بکرێ، به‌ڵام ئه‌وه‌شمان له‌ بیر بێ ده‌بێ ڕووی ڕه‌خنه‌ و پێشنیار یان پێشنیازمان به‌ پله‌ی یه‌که‌م له‌ولایه‌نانه‌ بێ که‌ گوێزه‌ره‌وه‌ی بیر و په‌یامن بۆ کۆمه‌ڵگه‌ی کوردی و ئه‌وه‌ش ناکرێ سیاسییه‌کان بن ، ئه‌گه‌رچی له‌وانه‌یه‌ هێزی پاڵپشتی ڕاگه‌یێنه‌ره‌گشتییه‌کان وه‌کوو‌ ڕادیۆ و تێلێڤیزیۆنی مانگیله‌ ئه‌وان بن، به‌ڵام ڕووی قسه‌ ده‌بێ له‌وانه‌ بێ که‌کار به‌ زمان ده‌که‌ن.
به‌رله‌وه‌ی بێمه‌ سه‌ر شیته‌ڵ کردنه‌وه‌ی 'پێشنیار' و ' پێشنیاز' خراپ نییه‌ ئه‌و پنکته‌ش باس بکه‌م له‌ هه‌موو زمانان دا دیارده‌یه‌کی هاوبه‌ش هه‌یه‌ پێی ده‌ڵێن 'جیهانیه‌کانی زمانی'، له‌ هه‌موو زمانێک دا وشه‌ و بێژه‌ی ئه‌وتۆ هه‌ن ‌ ڕیشه‌ و بناوانیان نابردرێته‌وه‌ سه‌ریه‌ک، به‌ڵام ‌ هه‌ن و ده‌کاریش ده‌کرێن چونکوو له‌ بیر و له‌ دان و ستاندنی ده‌کارهێنه‌رانی زمانه‌که‌ دا جێی خۆیان کردووه‌ته‌وه‌ و ڕۆنیشتوون. وه‌ک به‌رێز غه‌زه‌لیش ده‌ست نیشانی کردووه‌ وشه‌ی 'پێشنیار" له‌ پێشگری پێش + نیار پێکهاتووه‌. گه‌لۆ ئێمه‌ له‌ کوردیی نێوه‌ڕاست دا چاوگی ' نیاردن' مان هه‌یه‌ به‌ مانای 'دانان'
تا به‌ لکاندنی ڕیشه‌ی ئه‌و چاوگه‌ 'نیار' له‌ پێشگری 'پێش' وشه‌ی لێکدراوی' پێشنیار 'ی لێ ساز که‌ین ؟ به‌ واتای بیرێك ، قسه‌یه‌ک له‌ پێش دانان ؟ ئه‌من چاوگێکی ئه‌وتۆم وه‌به‌رگوێ نه‌که‌وتووه‌. به‌ڵام ' هه‌مبانه‌ بۆرینه'‌ مانایه‌کی 'نیا' ی وه‌کوو 'له‌ سه‌ردانان' ، 'دانان' ئاسته‌ کردووه‌ و به‌ ده‌سته‌واژه‌ی 'سه‌رنیای گاسن' شیته‌ڵی کردووه‌ته‌وه‌.ئه‌وه‌ ئه‌و مانایه‌ی ئێمه‌ له‌ ( پێش + نیا ) ی تێده‌خوێنینه‌وه‌، ده‌گه‌یێنێ: شتێک/ فکرێک که‌ له‌ پێش داده‌ندرێ یان ده‌هێندرێته‌ گۆڕێ بۆ ئه‌وه‌ی له‌به‌رچاو بگیرێ.به‌و پێیه‌ وشه‌ی 'پێشنیا' مان بۆ ساخ ده‌بێته‌وه‌ که‌ هێندێک نووسه‌ر بو وێنه‌ محه‌مه‌دی مه‌لا که‌ریم له‌ بری 'پێشنیار' و 'پێشنیاز' ده‌کاری ده‌که‌ن. هه‌رچی وشه‌ی 'پێشنیار' ه‌ ئه‌من پێم وایه‌ له‌ ' پیشنهاد ' فارسی وه‌رگیراوه‌ پیش + نهاد (نێهاد) که‌ رێشه‌ی چاوگی فارسی ' نهادن ' ه‌ به‌ مانای 'دانان'ی کوردی. دیاره‌ ئه‌وه‌ش ده‌کرێ له‌ لایه‌ن فه‌رهه‌نگستانی ئێران (بۆ زمانی فارسی) وه‌رگێڕانی قه‌رزکراو بێ له‌ پرۆ + پۆزڵ ی ئینگلیسییه‌وه. ‌ئێستا نۆره‌ی 'پێشنیاز' ه‌ که‌ ئاشکرایه‌ له‌ پێشگری پێش + نیاز پێکهاتووه‌، کوتی 'نیاز' له‌ کوردی دا ڕێشه‌ی فێعلێکی تایبه‌تی نییه‌، به‌ڵکوو ناوی واتایه‌ به‌ مانای مه‌به‌ست خواست ، ویست. جا ئه‌گه‌ر ئێمه‌ مانای 'نیاز' ی کوردی = مه‌به‌ست، خواست، ویست له‌ گه‌ڵ مانای 'نیاز' ی فارسی= حه‌وجێ، پێداویستی تێکه‌ڵ نه‌که‌ین ئه‌وده‌می له‌ وشه‌ی'پێشنیاز"، به‌ مانای مه‌به‌ستێک که‌ ده‌خرێته‌ پێش ، ویستێک که‌ ده‌خرێته پێش تیده‌گه‌ین و هه‌مان واتاکانی 'پێشنیا' و 'پێشنیار' مان ده‌هێنێته‌ زه‌ینه‌وه‌. به‌و پێیه‌ ئه‌و سێ وشه‌یه‌ هه‌رسێکیان مانه‌وه‌یان له‌ هه‌نبانه‌ی وشه‌ی کوردی دا جێی مه‌ترسی نییه‌

Saturday, February 23, 2008

هێندێک تێبینیی زمانی 29


هێندێک تێبینیی زمانی 29
حه‌سه‌نی قازی

به‌ره‌وه‌ نه‌ک براوه‌

له‌ شوێنێک دا خوێندمه‌وه‌ باسی وه‌رگرانی خه‌ڵاتی نۆبێل کرا بوو، له‌ جیات به‌ره‌وه‌ی خه‌ڵاتی نۆبێل نووسرابوو"براوه‌ی خه‌ڵاتی نۆبڵ".با بزانین بۆچی به‌ره‌وه‌ هه‌وه‌ و براوه‌ هه‌وه‌ نییه‌ .به‌ره‌وه‌ ناوی کارایه‌ بۆ کرداری'بردنه‌وه‌' و 'براوه‌' یان 'بردراوه‌' ناوی به‌رکاره‌ بۆ هه‌مان چاوگی'بردنه‌وه‌' ‌ ‌
له‌ چاوگی 'بردنه‌وه‌' ناوی کارای 'به‌ره‌وه‌' ساز ده‌بێ,واته‌ که‌سێک که‌ شتێک ده‌باته‌وه‌ و هه‌ر له‌و چاوگه‌ ناوی به‌رکاری 'براوه‌' یان 'بردراوه‌' ده‌که‌وێته‌وه‌،یانی شتێکی که‌ براوه‌ته‌وه‌ یان بردراوه‌ته‌وه‌. ئه‌گه‌ر له‌، ڕسته‌یه‌ی خواره‌وه‌ خورد بینه‌وه‌ ماناکان جوانتر و له‌ شوێنی خۆیاندا ده‌رده‌که‌ون: "دۆریس لێسینگ خه‌ڵاتی ئه‌ده‌بییاتی نۆبێلی برده‌وه‌" یانی ئه‌و که‌سێکه‌ که‌ شتێکی بردووه‌ته‌وه‌ ، واته‌ ئه‌و به‌ره‌وه‌ی شتێکی 'براوه‌' یان 'بردراوه‌یه‌'.ئه‌گه‌ر بگوترێ یان بنووسرێ : "دۆریس لێسینگ براوه‌ی خه‌ڵاتی ئه‌ده‌بییاتی نۆبێله‌" ئه‌و ده‌می بۆچوونی موتاعه‌رفی زمانی ده‌بێ وا له‌م ڕسته‌یه‌ بگا ‌ ئه‌وه‌ ' خه‌ڵاتی نۆبیل'ه‌ که‌ دۆریس لێسینگی بردووه‌ته‌وه‌' که‌ دیاره‌ ئه‌وه‌ش ده‌ست نادا، چونکوو خه‌ڵات نه‌جووڵه‌، کارا نییه‌ده‌بێ که‌سێک تێبکۆشێ بۆ ئه‌وه‌ی بیباته‌وه‌و بیکاته‌ شتێکی 'براوه‌' یان 'بردراوه‌".با بڵێێن ته‌له‌فوزی 'نۆبیل' وه‌کوو 'نۆبڵ' چش ئه‌وه‌ به‌ پێی سه‌لیقه‌ی زمانی و کارتێکه‌ری سیستمی ده‌نگسازی زمانێکی ده‌رو دراوسێ ته‌حه‌مول ده‌کرێ به‌ڵام تکایه‌ ناوی کارا و به‌رکار تێکه‌ڵ مه‌که‌ن و زمانه‌که‌ که‌متر بئاڵۆزکێنن ‌


Wednesday, February 20, 2008

کۆکردنه‌وه‌ و شیکردنه‌وه‌ی وێنه‌ی کۆماری کوردستان


وێنه‌ی کۆماری کوردستان

له‌م پێگه‌یه‌ دا تێده‌کۆشین ئه‌و وێنانه‌ی چیرۆکی کۆماری کوردستان ده‌گێڕنه‌وه‌ کۆبکه‌ینه‌وه‌و زانیارییان له‌ سه‌ر بنووسین. تکایه‌ ئێوه‌ش به‌ ناردنی وێنه‌ و یارمه‌تی کردن بۆ ساخکردنه‌وه‌ی ڕێکه‌وتی هه‌ڵگیرانی وێنه‌کان، ناسینه‌وه‌ی که‌سه‌کان و لێدوان سه‌باره‌ت به‌ ڕووداوه‌کانی ئه‌و ئه‌زموونه‌، یارمه‌تی بکه‌ن به‌ ساخکردنه‌وه‌ی مێژووی وێنه‌یی کۆماری کوردستان. ده‌کرێ لێره‌ بیبینن:
http://www.weneykk.blogspot.com
نێونیشانی پێوه‌ندی :weneykk@gmail.com

Tuesday, February 19, 2008

هێندێک تێبینیی زمانی 28



هێندێک تبینیی زمانی 28
حه‌سه‌نی قازی

به‌رێز زانیار، سپاس له‌ تۆش. له‌ سه‌ره‌تای نووسراوه‌‌که‌تد ا ئه‌و شێر و ڕێوی هێنانه‌وه‌ی من، "ئیستیدلاله‌"ی منت، سه‌باره‌ت به‌ جیاوازی نێوان "خوێنه‌ر" و خوێنه‌ره‌وه‌" سه‌لماندووه‌ به‌ڵام، دواتر گوتووته‌ چونکوو ئه‌وڕۆ ( ئه‌مڕۆ) وا ڕۆیشتووه‌ ،با هه‌ر وا بڕوا،ئه‌گه‌ر بڕیار وابێ هه‌رچی ده‌گوترێ، بابگوترێ و هه‌رچی ده‌نووسرێ بڵابنووسرێ ئه‌و ده‌م پێداویستییه‌کی ئه‌وتۆ به‌ هێنانه‌ گۆڕی تێبینی و "وردبینی" نامێنێ

له‌جێدا شێوازی کوردی نێوه‌ڕاست به‌ ناوی کارا که‌ له‌ فێعلان ساز ده‌کرێن سه‌ره‌گێژه‌یه‌ک بۆ ئاخێوه‌رانی خۆی دێنێته‌ گۆڕێ،ئه‌وه‌ له‌ ناوی کارای فێعله‌کانی 'خوێندن'، 'خوێندنه‌وه‌'، 'نووسین'، 'نووسینه‌وه‌' دا زۆر جوان ده‌رده‌که‌وێ. ئه‌من له‌ تێنینییه‌که‌ی پێشوو دا به‌پێی بۆچوونی زمانی، ئه‌وجیاوازییه‌ ئاشکرایه‌م باس کردبوو که‌ ده‌به‌ینی 'خوێندن' و 'خوێندنه‌وه‌' دا هه‌ستیان پێده‌که‌م و پێموایه‌ پێمل بوون به‌ یه‌ک ناوای کارا؛بۆ هه‌ردووکیان 'وشه‌یه‌ک' له‌ زمانه‌که‌ ده‌ستێنێ که‌ ئه‌ویش "خوێنه‌ره‌وه‌"،یه‌. بۆ من ئه‌وکه‌سه‌ی ده‌خوێنێ خوێنه‌ر و ئه‌وه‌ی ده‌خوێنێته‌وه‌ خوێنه‌ره‌وه‌یه‌ . به‌ڵام، به‌پێی به‌راورد کاری ئه‌وه‌ له‌مه‌ڕ ناوی کارا بۆ دوو فێعلی 'نووسین' و 'نووسینه‌وه‌' ده‌ست نادا، 'نووسه‌ر' که‌سێکه‌ که‌ شتێک ده‌نووسێ و ، 'نووسه‌ره‌وه‌' که‌سێکه‌ که‌ له‌ به‌ر شتێکی که‌ نووسه‌ر نووسیویه‌[تی]، ده‌نووسێته‌وه‌. به‌ کورتی و کوردییه‌که‌ی کارێکی که‌ کراوه‌ دووپاته‌ ده‌کاته‌وه‌. ڕاسته‌ له‌ کاری 'خوێندنه‌وه‌' شدا دووپاته‌ بوونه‌وه‌هه‌یه‌، بۆ وێنه‌ ئه‌گه‌ر که‌سێک له‌ ئه‌زموونی خوێندنی وانه‌یه‌کداا سه‌رنه‌که‌وت ناچاره‌ بیخوێنێته‌وه‌، به‌ڵام ئه‌وه‌ جیاوازه له‌ ڕۆژنامه‌ خوێندنه‌وه‌، که‌ وه‌کوو 'خوێنه‌ره‌وه‌'یه‌ک له‌وانه‌یه‌ ده‌قی پێ گرتبێ هه‌موو ڕۆژێ بتخوێنێته‌وه‌.
سه‌باره‌ت به‌ 'سه‌رنووسه‌ر' ، پێم وایه‌ ئیدی به‌ واتای پیشه‌ جێی خۆی کردووته‌وه‌ و ده‌ست لێدانی ناوێ ،ئه‌گه‌ر بکرێته‌ 'سه‌رنووسیار'، ده‌کرێ مانای سه‌ری خه‌ت خۆشانی لێ بخوێندرێته‌وه‌. وه‌ک ده‌زانی هه‌ژار له‌ هه‌مبانه‌ بۆرینه‌ دا، "نووسیار"ی به‌ واتای 'خه‌ت خۆش' لێکداوه‌ته‌وه‌. ئه‌گه‌ر بمانه‌وێ بۆ هاوواتای 'ئێدیتۆر" ی ئینگلیسی و "ویراستار" ی فارسی له‌ کوردی دا وشه‌یه‌ک وه‌خۆ که‌ین، ڕه‌نگه‌ "بژارکار" بێ جێ نه‌بێ. به‌ڵام پێم خۆشبوو لێره‌دا سه‌رنجت بۆ ده‌کار‌هێنانێکی دیکه‌ی وشه‌ی 'نووسه‌ر' ده‌ کوردیدا ڕابکێشم،دیومه‌ به‌ مانای 'سێکرێتێری' ئینگلیزیش به‌ کاریان هێناوه‌، بۆ وێنه‌ له‌جیات' سێکرێتێری گشتی'گوتراوه‌ 'نووسه‌ری گشتی' .ئه‌گه‌ر هه‌ڵه‌ نه‌بم حه‌سه‌نی قزڵجی وای به‌کار هێناوه‌.
له‌ مه‌ڕ هاو واتای "نوشتار" ی فارسی له‌ کوردی دا ڕه‌نگه‌، بۆ ئه‌ومه‌به‌سته‌ی باست کردووه‌ وشه‌ی لێکدراوی 'کۆنووس' له‌بارتربێ‌ بۆ وێنه‌ مه‌به‌ست له‌ 'کۆنووسی فێمێنیستی' ده‌کرێ کۆی ئه‌و ده‌ربڕینانه‌ بگه‌یێنێ که‌ 'فێمێنیسم' هه‌ڵی خستووه‌ته‌وه‌.هه‌رچی 'نڤیسار' ی پێشنیارکراوی ئێوه‌یه‌،وه‌ک هه‌ژار ئاسته‌ی کردووه‌ "به‌ که‌سێک ده‌گوترێ که‌ به‌ قه‌ڵه‌م له‌ سه‌ر کاغه‌ز کار ده‌کا" و ده‌کرێ مه‌به‌ست نه‌پێکێ .بۆیه‌ ده‌ڵێم ده‌کرێ، چونکوو له‌وانه‌یه‌ پێچه‌وانه‌که‌شی بلوێ و دوای ماوه‌یه‌ک به‌کار هێنان جێی خۆی بکاته‌وه‌، وه‌ک 'خوێنه‌ر' له‌ بری 'خوێنه‌ره‌وه‌' که‌ رێی تێناچێ به‌ من فت بکرێ.
دیسان بنووسه‌.

زانیار و زانیاری تازه‌



ریزدار کاک حه‌سه‌ن
سوپاس بو بوچوونه‌که‌ت له‌ سه‌ر 'خوینه‌ر' و خوینه‌ره‌وه‌'؛ منیش هه‌ر هه‌مان رام هه‌یه‌. به‌لام، بوخوتان ده‌زانن که‌ ئه‌وروکه‌ به‌ شیوه‌یه‌کی گشتی بو 'ریدیر' ی ئینگلیزی و 'خواننده‌'ی فارسی وشه‌ی 'خوینه‌ر' به ‌‌‌کار ئه‌هینری و به‌و که‌سه‌ش که‌ له‌ زانکو ده‌خوینی ده‌وتری 'خویندکار'(هه‌لبه‌ت وشه‌ی 'خواننده‌' له‌ زمانی فارسیدا مانای سترانبیژ'یش ده‌دات و هه‌روه‌هاش وشه‌ی 'ریدیر' له‌ ئینگلیزیدا مانایه‌کی تری هه‌یه‌ و به‌و کتیبه‌ ده‌وتری که‌ باسیکی گشتی، گشتگیر و پیشه‌کیئاسای له‌ سه‌ر بابه‌تیک ئاراسته‌ کردووه‌، بو نموونه‌Contemporary Psychology: A Readerواته‌، پیشه‌کییه‌ک له‌ سه‌ر ده‌روونناسیی هاوچه‌رخ).به‌لام پرسیاره‌که‌ی من له‌ جه‌نابت ئه‌وه‌یه‌ که‌ بیروراتان له‌سه‌ر وشه‌ی 'نووسیار' چییه‌. لیره‌دا با توزی باسه‌که‌ روونتر که‌مه‌وه‌.له‌ زمانی فارسیدا به‌و که‌سه‌ی ئیمه‌ پیی ده‌لیین 'سه‌رنووسه‌ر' ده‌وتری 'سردبیر'. دیاره‌ ئه‌وان وشه‌یه‌کی راستیان بو 'ئیدیتر-ئین-چیف'ی ئینگلیزی داناوه‌ تا ئیمه‌ی کورد چونکه‌ به‌راستی ئه‌و که‌سه‌ی به‌رپرسه‌ له‌ هه‌لبژاردن و دانانی بابه‌ته‌کانی روژنامه‌ و گوڤاره‌کان نابی پیی بوتری 'سه‌رنووسه‌ر' و ئه‌م وشه‌یه‌ش نه‌ک هه‌ر له‌ زمانه‌کانی فارسی، ئینگلیزی و فه‌ره‌نسیدا نییه‌ به‌لکوو ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر بیین و وشه‌یه‌کی به‌و شیوه‌یه‌ له‌و زمانانه‌دا دابهینین یان به‌کاریان ببه‌ین، ئه‌وا ئه‌و کاره‌مان ده‌بیته‌ مایه‌ی پیکه‌نین و سه‌رسوورمان چونکه، یه‌که‌م، ئه‌و که‌سه‌ی ئیمه‌ پیی ده‌لیین سه‌رنووسه‌ر له‌وانه‌یه‌ هه‌ر نووسه‌ریش نه‌بی تا چ بگاته‌ سه‌رنووسه‌ر! ئه‌و که‌سه‌ زور جار هه‌لده‌که‌وی روژنامه‌نووس یان له‌وانه‌یه‌ روژنامه‌وان بی. دووه‌م، هه‌ر نووسه‌ره‌و خاوه‌ن به‌رهه‌م و جیهانبینیی خویه‌تی و وه‌کوو تاکیک داده‌نری. ته‌نانه‌ت ئه‌و که‌سه‌ش که‌ بنیاتنه‌ری قوتابخانه‌یه‌کی ئه‌ده‌بی یان فیکرییه‌ پیی ناوتری 'سه‌رنووسه‌ر' چونکه‌ هه‌ر یه‌ک له‌ ئه‌ندامانی ئه‌و قوتابخانه‌یه خاوه‌ن شیوازی تایبه‌تی خویه‌تی. چه‌ند سال به‌ر ئیستا ئه‌م بابه‌ته‌م له‌گه‌ل چه‌ند هاورییه‌ک باس کرد و هه‌ندیکیان ئیستا له‌ 'کووار'ه‌که‌یاندا که‌لک له‌ زاراوه‌ی 'سه‌رنووسیار' وه‌رده‌گرن (به‌کارهینانی 'گوڤار' و کووار'یش یه‌کیکی تره‌ له‌و بابه‌تانه‌ی به‌م دواییانه‌ هه‌ندی کیشه‌ی لیکه‌وتوته‌وه‌).به‌هه‌رحال، داوا ده‌که‌م جه‌نابت بیرورای خوت له‌ سه‌ر 'نووسیار' و 'سه‌رنووسیار' بلیی(به‌ ئاوردانه‌وه‌ش له‌ 'بنووس' و 'بخوین'). ده‌ازنم باسه‌که‌م خه‌ریکه‌ وا دریژ ده‌بیته‌وه‌، به‌لام حه‌ز ده‌که‌م روانگه‌ی خوتان له‌ سه‌ر وه‌رگیرانی زاراوه‌ی 'نوشتار'ی فارسی بخه‌نه‌روو که‌ له‌ ئینگلیزیدا هه‌مان وشه‌ی 'رایتینگ'ه‌ و له‌ فه‌ره‌نسیشدا ecriture.ئیمه‌ زاراوه‌ی 'نڤیسار'مان بوی داناوه جا نازانم بوچوونی جه‌نابت چی بی (هه‌رچه‌ند بو ماوه‌یه‌ک 'نووسینه‌'شمان به‌کار ده‌هینا). ته‌نها ئه‌وه‌ بلیم که‌ ئه‌م زاراوه‌یه‌ له‌ یه‌که‌م بینیندا دمان‌خاته‌وه‌ بیر ده‌ق یان پارچه‌یه‌کی نووسراو که‌چی‌ له‌ تیوریی فه‌رهه‌نگی و ئه‌ده‌بیی هاوچه‌رخدا - که‌ ئه‌م زاراوه‌یه‌ی تیدا به‌کار ده‌هینری - ماناکه‌ی ده‌گوردری و لیره‌دا مه‌به‌ست له‌ 'نوشتار' کوی ئه‌و به‌رهه‌مانه‌ن که‌ گوتاریکی تایبه‌ت خولقاندوونی و چالاکن و ئاماده‌بوونیان هه‌یه‌، بو نموونه‌، 'نوشتار فمنیستی'، یانEcriture Marxistکه‌ 'نووسراه‌ی مارکسیستی' یان 'نووسینه‌ی مارکسیستی' ده‌قاوده‌ق مانای زاراوه‌که‌ ناپیکی، که‌واته‌ ئایا راسته‌ بلیین 'نڤیساری مارکسیستی'؟ (له‌به‌ر ئه‌وه‌ی له‌مه‌ زیاتر کاتی جه‌نابتان یان خوینه‌ران نه‌گرم ئیدی باسی پاشگری 'ار' و پیوه‌ندییه‌که‌ی به‌ مانای ئه‌م زاراوه‌یه‌وه‌ ناکه‌م) به سپاسه‌وه ‌ ‌
زانیار

Saturday, February 16, 2008

هێندێک تێبینیی زمانی 27

هێندێک تێبینیی زمانی 27
حەسەنی قازی

خوێنەرەوە، نەک خوێنەر!
قوڵبوونەوە و وردبینی لە کەرەستە و هەنبانەی وشەی هەموو زمانێک بە پێی بۆچوونی زمانی ،یارمەتیدەرەبۆ لێتەگەیشتنی زیاترلە دەرفەتی بەخۆداهاتن و توانایی زمان.لەکوردیشدا هەر وایە.ئەگەرلە دوو چاوگی "خوێندن" و "نووسین" ورد بینەوە، بۆمان دەردەکەوێ جاری واهەیە، لەبەر خەمساردی وشە لەجێی خۆیدا دەکارناهێنین.لەبەر ورد نەبوونەوە لە مانای "خوێندن" و "خوێندنەوە" فەرق بە ئاستی جیاوازییان ناکەین . لە چاوگی "خوێندن"، ناوی کارای "خوێنەر" داڕێژراوە بۆ کەسێک کە دەخوێنێتەوە؛ لەکاتێکدا بە کەمێک وردبوونە و بە لەبەرچاوگرتنی ڕیسا وبۆچوونی زمانی بۆمان دەردەکەوێ ئەو داڕشتنە تەواو نییە، چونکوو:"خوێنەر" وەکوو ناوی کارا بۆ کەسێک دەست دەدا کە دەخوێنێ،نەک بۆ کەسێکی کە دەخوێنێتەوە، ناوی کارا لە چاوگی "خوێندنەوە"، "خوێنەرەوە" یە. سەرنج بدەن ئێوە کەئێستا ئەو ڕستانە دەخوێننەوە، خوێنەرەوەن نەک خوێنەر.خوێنەر < کەسێکە کە دەخوێنێ، خوێنەرەوە< کەسێکە کە دەخوێنێتەوە.ئەو ڕاستییە جوانتر دەردەکەوێ ئەگەر لە شێوەی دەربڕینی هێندێک کەسی کرمانجی ئاخێو خوردبینەوە، کاتێک بە کوردیی نێوەڕاست دەدوێن یان دەنووسن جارجار ئەو دوو ئاستی واتاییە جیاوازە تێکەڵ دەکەن.. بۆ وێنە گوێمان لێ دەبێ یان دەخوێینەوە:" فڵانەکەس لە زانکۆی شیراز دەخوێنێتەوە"دیارە مەبەست ئەوە نییە کە ئەو فڵان کەسە لە کتێبخانەی زانکۆی شیراز دانیشتووە و دەخوێنێتەوە، بەڵکوو مەبەست ئەوەیە بگوترێ لەوێ دەخوێنی. چاوگی "نووسین" هێندێک جیاوازە ، ناوی کارا کەلەم چاوگە بەربووەتەوە "نووسەر" ە واتە کەسێکی کە دەنووسێ، لێرەدا ناکرێ بە پێی بەراورد کاری بڵێین وەک لەمەڕ " خوێنەر" گوتمان، بڵێین " نووسەرەوە" بەجێیە، چونکوو ئەگەر وابکەین واتامان لێ تێکەڵ دەبێ.ناوی کارا له‌ چاوگی " نووسینەوە"، "نووسەرەوە"یە بە مانای کەسێک کە شتێک دەنووسێتەوە، شتێکی کە نووسراوە دەنووسێتەوە، شتێکی کە نووسەر نووسیویە، دەنووسێتەوە و دیارە ئەمە دۆخی دووپاتەبوونەی "نووسین"یشی تێدەخوێندرێتەوە.بابزانین ئێوە دەڵێن چی ؟

Friday, February 15, 2008

وێنەیەکی دیکەی چەندێک لە خوێندکارانی کورد لە مەدرەسەی نیزامی باکۆ


وێنەیەکی دیکەی چەندێک لە خوێندکارانی کورد لە مەدرەسەی نیزامی باکۆئەم زێنەیە لە هاوینی ساڵی 1946 دا هەڵگیراوە.ئەوانەی تائێستاناسراونەتەوە: ڕیزی دوویەم لە ڕاستەوە بۆچەپ: نەفەری سێیەم مەجیدی وەلیزادە،نەفەری چوارەم سەیدعەزیزی شەمزینی،نەفەری پێنجەم عەلی گەلاوێژ،نەفەری شەشەم قادری مەحموود زادە
تکایە حەول بدەن بۆ ناسینەوەی ئەوانی دیش
ئەم وێنەیە لە کتێبی: "تاریخ مهاباد، سەید محەمەدی سەمەدی وەرگیراوە

Thursday, February 14, 2008

هێندێک تێبینیی زمانی 26 گوگلاندن





هێندێک تێبینیی زمانی 26
گوگلاندن
نووسینی: پرۆفێسۆر ده‌یڤید کریستاڵ
وه‌رگێڕان له‌ ئینگلیسییه‌وه‌: حه‌سه‌نی قازی

گوگلاندن _ وه‌کوو فێعل، هه‌ڵبه‌ت هه‌موو که‌س باسی مۆتۆڕی لێگه‌ڕانی گوگل ی بیستووه‌_ ئه‌وه‌ پێشکه‌وتنێکی گه‌لیی بوو له‌ ساڵانی 1990 کاندا. له‌ ڕاستی دا، له‌ ساڵی 1990، گوگل ‌ له‌لایه‌ن کۆمه‌ڵه‌ی دیالێکتیکی ئه‌مریکایی ڕا وه‌کوو وشه‌ی هه‌ره‌ به‌که‌لک داڕێژرا، وه‌کوو فێعلێک! 'ئه‌من ده‌گوگلێنم.' 'ئێمه‌ ده‌گوگلێنین.' و، هه‌ڵبه‌ت، له‌و ده‌مییه‌وه‌ زۆر وشه‌ی پێوه‌ندیداری لێ زاوه‌ته‌وه‌، 'ئه‌گه‌ر ئێمه‌ بگوگلێنین، گوگلکارین!' و ئه‌و که‌سانه‌ی زۆر ده‌گوگلێنن بیرگوگله‌نه‌، هه‌لىه‌ت دیاره‌ زۆر وشه‌ی دیکه‌ی له‌و بابه‌ته‌ هه‌ن که‌ داڕێژراون.

وشه‌ی گوگل خۆی له‌ زاراوه‌ی ماتێماتیکی،'گاگل' که‌وتووه‌ته‌وه‌، زاراوه‌یه‌ک به‌مانای زانه‌وه‌ی ڕه‌قم له‌ ڕه‌قه‌م، چه‌مکێکی گه‌وره‌ی هه‌تابڵێی نه‌لواو، که‌ کۆتایی نایه‌. له‌ ڕاستیدا، هه‌ڵبه‌ت،مۆتۆڕی لێگه‌ڕانی گوگلیش به‌ شێوه‌یه‌کی نه‌لوا گه‌وره‌ بووه‌ته‌وه‌! کاتێک مرۆ ده‌چێ له‌ گوگل دا بۆ وشه‌یه‌ک بگه‌ڕێ، له‌وانه‌یه‌ ؛ میلیۆنێک لێده‌ی ده‌ست که‌وێ،یان ده‌میلیۆن لێده‌،یان سه‌د میلیۆن لێده‌.

هه‌ڵبه‌ت ،پاداشی سه‌رکه‌وتنیش ئه‌وه‌یه‌ کاتێک وشه‌یه‌ک دێته‌ نێو زمانه‌وه‌ مرۆ پێی وایه‌ له‌ بناواندا بوویه‌تی. له‌ ڕاستیدا، کۆمپانی گوگل زۆر نیگه‌رانه‌ له‌ به‌کارهاتنی ئه‌م وشه‌یه‌ وه‌کوو فێعل،چونکوو ئه‌م وشه‌یه‌ نیشانه‌ بازرگانییه‌که‌یه‌تی _ ئه‌وان ده‌یانه‌وێ ‌ ده‌نگی یه‌که‌می سه‌ره‌تای وشه‌که‌ به‌ پیتی گه‌وره‌بنووسرێ و وه‌کوو خۆی بمێنێته‌وه‌، بۆ وێنه‌ _ ده‌ڵێن، ئه‌گه‌ر ده‌کاری ده‌که‌ن، له‌ سه‌ره‌تای وشه‌که‌ دا 'گ' به‌ پیتی گه‌وره‌ بنووسن. به‌ڵام دیاره‌ ئه‌وان گرفتێکیان له‌ به‌رده‌م قوت ده‌بێته‌وه‌، چونکوو کۆمپانییه‌ک، هه‌رچه‌نده‌ش گه‌وره‌ بێ ناتوانێ گۆڕانی زمانی کۆنتڕۆڵ بکا!

گوگل یه‌که‌م کۆمپانی نییه‌ ‌ سه‌باره‌ت به‌م جۆره‌ شتانه‌ دڵ په‌شێو بێ، ڕۆژێک له‌ ڕۆژان، کۆمپانی زیراکس یش، زۆر له‌وه‌ دڵ په‌شێو بوو‌ نێوه‌که‌ی به‌ گشتی بووه‌ به‌ به‌شێک له‌ زمانی ئینگلیسی، وه‌ک ئه‌وه‌ی ده‌گوترێ، 'ئه‌من ده‌چم شتێک زیراکس که‌م' واته‌ - ئه‌من ده‌چم شتێک فۆتۆکۆپی که‌م. هووڤر یش وشه‌یه‌کی دیکه‌ بوو، ئێستا مانای هه‌موو جۆره‌ گه‌سکێکی به‌رقی‌ تێ ده‌خوێندرێته‌وه‌. هه‌ڵبه‌ت هووڤرنێوی چه‌شنێکی تایبه‌تی گه‌سکی به‌رقییه‌. جا ئێستا جه‌ماعه‌تی گوگل هێندێک دڵ په‌شێون له‌ به‌ر ئه‌وه‌ی نێوه‌که‌یان وه‌کوو فێعل ده‌کار ده‌کرێ، به‌ڵام ناتوانن پێشی پێ بگرن. چونکوو، هه‌ر وه‌ک گوتم،کۆمپانییه‌ک هه‌رچه‌نده‌ی گه‌وره‌ش بێ، ناتوانێ زمان کۆنتڕۆڵ بکا

Wednesday, February 13, 2008

هێندێک تێبینیی زمانی 25


هێندێک تێبینیی زمانی 25

حه‌سه‌نی قازی

مامۆستا جه‌ماڵ نه‌به‌ز زه‌وقێکی تایبه‌تی وجوانی هه‌یه‌ بۆ داڕشتتن و سازدانی زاراوه‌ و بێژه‌ی نوێ له‌ زمانی نووسینی کوردی دا.له‌ پێشه‌کی یه‌کێک له‌ نووسینه‌کانی دا:" وشه‌نامه‌کی ئێتیمۆلۆژیای زمانی کوردی" – کۆبه‌رهه‌م ژماره‌ (8)* ئاوه‌ڵناوی "یه‌ساری" عه‌ڕه‌بی ، " چه‌پی" ی فارسی و "لێفتیست"ی ئینگلیزی له‌ بنی کاری "ئاژۆتن"، "ئاژۆ" و به‌ دمه‌وه‌ کردنی ئاوه‌ڵناوی "چه‌پ" وشه‌ی " چه‌پاژۆ" ی داڕشتووه‌.
له‌و داڕشتنه‌وه‌ ده‌کرێ کۆمه‌ڵێک وشه‌ی لێکدراوی دیکه‌ بزێنه‌وه‌ وه‌کوو:
چه‌پاژۆتن و چه‌پاژۆیی به‌ واتای "چپروی" فارسی و " لێفتیزم" ی ئینگلیسی
راستاژۆتن و ڕاستاژۆیی به‌ واتای "ڕاستروی" فارسی و " ڕایتیزم"ی ئینگلیسی
ڕاستاژۆ به‌ واتای " راسترو"ی فارسی و " ڕایتیست" ی ئینگلیسی
نێواژۆتن و نێواژۆیی به‌ واتای " میانه‌روی" فارسی و "مۆدێره‌یشن"ی ئینگلیسی
نێواژۆ به‌ واتای " میانه‌رو" و " مۆدێره‌یت"ی ئینگلیسی

لێره‌ دا خۆ له‌ "میانه‌"ی فارسی دزراوه‌ته‌وه‌ که‌ هاو واتای " نیوان" و" نێوه‌ڕاست" و"ناوه‌ڕاست" ی کوردییه‌ و نێوێکیشه‌ بۆ شارێک له‌ خوارووی ئازه‌ربایجان، ئه‌گه‌رچی ئێستابووه‌ به‌ بنێشته‌خۆشکه‌ی له‌یل و نه‌هاری زۆربه‌ی هه‌ره‌ زۆری ڕاگه‌یێنه‌ره‌کان "له‌میانه‌ی" په‌نجه‌ره‌ی تێلێڤیزیۆن، "له‌میانه‌ی" شه‌پۆلی ڕادیۆ ، "له‌ میانه‌ی" ڕاگه‌یێنه‌ری نووسراو و"له‌میانه‌ی" ماڵپه‌ڕه‌کاندا.

بۆ خوێندنه‌وه‌ی کتێبه‌که‌ی نه‌به‌ز له‌ تۆڕی ئینترنێتدا، نه‌ک " له‌میانه‌ی" تۆڕی ئینترنێتدا،بڕوانه‌:

http://www.kurdbun.com



Tuesday, February 12, 2008

دیسان سه‌باره‌ت به‌ وێنه‌ی بمناسنه‌وه‌ ،به‌شێکم له‌ مێژووی سیاسی ئێوه‌



دیسان سه‌باره‌ت به‌ وێنه‌ی " بمناسنه‌وه‌، به‌شێکم له‌ مێژووی سیاسی ئێوه‌"

دوای ئه‌وه‌ی وێنه‌ی به‌شێک له‌و خوێندکارانه‌ی وا له‌ سه‌رده‌می کۆماری کوردستاندا بۆ په‌روه‌رده‌ی نیزامی نێردرابوونه‌ باکۆ، و به‌ده‌م تێکچوونی ده‌سته‌ڵاتی کوردی زۆربه‌ی هه‌ره‌ زۆریان گه‌ڕانه‌وه‌ ڕۆژهه‌ڵاتی کوردستان له‌م وێبنووسه‌ دا بڵاو کرایه‌وه‌،به‌ یارمه‌تی مامۆستا ح،سۆران و ڕێزدار محه‌مه‌دی ڕه‌ییانی که‌ بۆخۆی یه‌ک له‌و خوێندکارانه‌ بووه‌ به‌شێکی دیکه‌ له‌وکه‌سانه‌ ناسرانه‌وه‌.
به‌داخه‌وه‌، ڕێزدار ڕه‌ییانی دوای تێپه‌ڕبوونی نزیکه‌ی 62 ساڵ له‌ کێشرانی ئه‌و وێنه‌یه‌ یه‌ک به‌ یه‌ک هه‌موان ناناسێته‌وه‌.به‌ڕێزیان پێی وایه‌ ژماره‌ی گشت خوێندکاره‌کان 60 که‌س و هێندێکیان خه‌ڵکی ده‌وروبه‌ری ورمێ و بۆکان بوون که‌ به‌داخه‌وه‌ نێویانی وه‌بیر نایه‌ته‌وه‌. به‌ڕێز ڕه‌ییانی ئه‌وه‌ پشتڕاست ده‌کاته‌وه‌ وێنه‌که‌ له هاوینی ساڵی 1946ی زایینی و له‌ " مه‌دره‌سه‌ی نیزامی باکۆ" هه‌ڵگیراوه‌.
جێی ئا‌ماژه‌ پێکردنه‌ ‌ له‌ سه‌رده‌می کۆمار دا سێ خوێندکار: سوڵتانی وه‌ته‌میشی، ڕه‌حمانی حه‌له‌وی و سه‌ید که‌ریمی ئه‌یووبی پێشتر له‌و گرووپه‌ و به‌ جیا ناردرابوون بۆ خوێندن و ته‌نانه‌ت پێشه‌وا قازی محه‌مه‌د به‌پێی نووسراوه‌یه‌ک که‌‌ له‌ ڕۆژنامه‌ی "کوردستان" دا چاپکراوه‌، ده‌ڵێ زووتر له‌ سه‌فه‌ر گه‌ڕاوه‌ته‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی چاوی به‌و خوێندکارانه‌ بکه‌وێ که‌ له‌ باکۆ وه‌ بۆ سه‌ردان هاتوونه‌ته‌وه‌ وڵات و بۆ ئه‌وه‌ی بزانێ ده‌ستکه‌وتی خوێندنیان چ بووه‌؟
لێره‌دا نێوه‌کانی پێشوو، به‌ پێی به‌شێک له‌ زانیاریی به‌ڕێز ڕه‌ییانی ته‌کمیل ده‌که‌ین.
بۆ هاسانکاری ژماره‌مان بۆ که‌سانی نێو وێنه‌که‌ داناوه‌. به‌خۆشییه‌وه‌ هێندێک له‌و "خوێندکارانه‌" هێشتاش ده‌ژین. جارێکی دیکه‌ داوا له‌ هه‌موو ئه‌وکه‌سانه ده‌که‌ین که‌ له‌وانه‌یه‌ پێوه‌ندیان له‌ گه‌ڵ که‌سو کاری که‌سانی نێو وێنه‌که‌دا هه‌بێ، یارمه‌تی بکه‌ن بۆ ناسینه‌وه‌ی که‌سه‌کان، به‌ڵکوو بکرێ هه‌موو نێوه‌کان ساخ بکرێنه‌وه‌:

ڕیزی یه‌که‌م [ ئه‌وانه‌ی به‌پێوه‌ ڕاوه‌ستاون]، له‌ لای چه‌په‌وه‌ بۆ ڕاست :

1.غه‌نی بلووریان، 2.عه‌بدولفه‌تاحی قازی [ کاکاغا]، 3.خه‌لیلی بلووریان، 4. حوسمانی مکایلی،
5.،... زه‌رزا،6.سه‌ید مووسای گه‌یلانی زاده‌، 7. قادری مه‌حموود زاده‌،8.محه‌مه‌دی ڕه‌ییانی،9....10.؟، 11.؟، 12….. عه‌بدوڵاهی، 13.ئه‌حمه‌دی فاتیحی،14.؟، 15.؟،16مارفی زه‌رزا [کوڕی مووساخانی زه‌رزا17. مه‌جیدی ولیزاده‌، 18. حه‌بیبوڵای قاسملوو،
19.برایمی قاسملوو،30،سه‌ید حه‌میدی عه‌له‌وی

ڕیزی دوویه‌م: [ئه‌وانه‌ی دانیشتوون]، له‌ لای چه‌په‌وه‌ بۆ ڕاست:

25.حه‌سه‌نی حیسامی،26.سه‌ید عه‌زیزی شه‌مزینی،27.؟،28. حوسێنی فه‌تاحی قازی (ماموسێن)

ڕیزی سێیه‌م: له‌ لای چه‌په‌وه‌ بۆ ڕاست:

22.؟، 24، ؟ 32.فه‌تاحی حامیدی، 34.قادری مرادیان،35.هاشمی نانه‌وازاده‌گان 36. ره‌ئووفی گڵۆڵانی ، 37. عه‌بدولخاله‌قی [سووره‌] خوسره‌وی 29. عه‌زیزی ئیبراهیمیان ،

ڕیزی چواره‌م: له‌ لای چه‌په‌وه‌ بۆ ڕاست:

21. ؟ ، 23. ڕه‌حیمی شێرزاد [ برازای عه‌لی به‌گی یه‌کشه‌وه‌]، 33. قادری حه‌میدی ،
41. ؟ ، 42. ڕه‌حمانی قازی، 43. خه‌لیلی سه‌دیقی ، 38. محه‌ مه‌دی بۆستانچی‌ 39. عه‌بدوڵای حیسامی [ کوڕی حاجی حه‌مه‌داغای شێخاڵی]

ڕیزی پێنجه‌م [ ئه‌وانه‌ی له‌ پێشه‌وه‌ دانیشتوون] له‌ لای چه‌په‌وه‌ بۆ ڕاست :

20. محه‌مه‌دی سه‌دیقی،31. سه‌ید مه‌حموودی باوه‌جانی ، 40. قادری ڕیحانی، 44. له‌تیفی که‌ریمی ،
45. ڕوسووڵی ڕه‌سووڵی [ ڕه‌سووڵ ئاغای قۆرغان]، 46. که‌ریمی مه‌نسووری قازی، 47. حه‌سه‌نی قازی ، 48. ؟

ئه‌وانه‌ی وا نه‌ناسراونه‌وه‌ و ده‌بێ له‌م وێنه‌ته‌ دا بن: ڕه‌حمانی گه‌رمیانی [ ڕه‌حمانی حاجی باغر ]، مسته‌فای سه‌ڵماسی [شه‌ڵماشی]، عه‌لی گه‌لاوێژ، ڕه‌حمانی حه‌له‌وی؟، سه‌ید که‌ریمی ئه‌یوبی، خوسره‌وه‌ی زولفه‌قاری ، ئیبڕاهیمیان؟ ، سوڵتانی وه‌ته‌میشی ؟،
فه‌یزوڵابه‌گی و….‌.ئه‌من پێم وانییه‌ ڕه‌حیمی سه‌یفی قازی [ڕه‌حیمی قازی] له‌م وێنه‌یه‌ دا هه‌بێ، ئه‌گه‌رچی ڕێزدار ڕه‌ییانی که‌سی ژماره‌ 27ی به‌و داناوه‌.
سپاس بۆ به‌ڕێز "که‌ماڵ" بۆ ناسینه‌وه‌ی ڕه‌سووڵی ڕه‌سووڵی و عه‌بدوڵای حیسامی

Monday, February 11, 2008

هێندێک تێبینیی زمانی 24 " سه‌رپۆش" نه‌ک " باڵاپۆش"

هێندێک تێبینیی زمانی 24

حه‌سه‌نی قازی

Saturday, February 09, 2008

پارله‌مانی‌ توركیا گۆڕینی‌ دوو مادده‌ی‌ ده‌ستوریی تایبه‌ت به‌ باڵاپۆشیی په‌سه‌ندكرد

(سبه‌ی‌):
پارله‌مانی‌ توركیا به‌ زۆریه‌نه‌ی‌ ده‌نگ و له‌ خولی‌ دووه‌مدا، گۆڕینی‌ ماده‌كانی‌ 10 و 42ی‌ په‌سه‌ندكرد كه‌ تایبه‌ته‌ به‌ باڵاپۆشی‌.
دانیشتنی‌ ئه‌مڕۆی‌ پارله‌مانی‌ توركیا تایبه‌ت بوو به‌ ده‌نگدان له‌سه‌ر گۆڕینی‌ دوو ماده‌ی‌ ده‌ستوری‌ توركیا له‌ خولی‌ دووه‌میدا كه‌ ئه‌وانیش ماده‌كانی‌ 10 و 42ن كه‌ تایبه‌تن به‌ قه‌ده‌غه‌كردنی‌ باڵاپۆشی‌ له‌ زانكۆكاندا و به‌ كۆی‌ ده‌نگ گۆڕینی‌ دوو ماده‌كه‌ په‌سه‌ندكرا.
له‌ پرۆسه‌كه‌دا 519 له‌ كۆی‌ 540 پارله‌مانتار به‌شداریی ده‌نگدانه‌كه‌یان كرد و دوو ماده‌كه‌ش به‌ 403 ده‌نگی‌ به‌ڵی‌ په‌سه‌ندكرا و107 پارله‌مانتلریش به‌ نه‌خێر ده‌نگیان پێدا و 9 ده‌نگیش به‌ بۆشی‌ خرابوونه‌ ناو سندوقی‌ ده‌نگدانه‌كه‌وه‌.
جێی‌ ئاماژه‌یه‌ پارتی‌ داد و گه‌شه‌پێدان (ئاكه‌په‌) و پارتی‌ بزاوتنی‌ نه‌ته‌وه‌په‌رستی‌ (مه‌هه‌په‌) رێككه‌وتن له‌سه‌ر لابردنی‌ قه‌ده‌غه‌كردنی‌ باڵاپۆشی‌ و تاكه‌ به‌رهه‌ڵستكاری‌ پڕۆژه‌كه‌ش پارتی‌ گه‌لی‌ كۆماری(جه‌هه‌په‌)یه‌.

ئه‌م خه‌به‌ره‌ی له‌ سه‌ره‌وه‌ دا ده‌یبینن، له‌ ماڵپه‌ری سبه‌ی ڕۆژی شه‌مۆ 9ی فێڤرییه‌ (شوبات)ی 2008 دا بڵاو کراوه‌ته‌وه‌.

به‌پێی ئه‌م خه‌به‌ره‌ پارڵمانی ترکییه‌،" باڵا پۆشی" له‌ زانکۆکان دا قه‌ده‌غه‌ کردووه‌ و 403 ئه‌ندامی پاڕلمان ده‌نگیان داوه‌ بۆ ئه‌م قه‌ده‌غه‌ کردنه‌.

ئه‌گه‌ر ئه‌و ڕستانه‌ به‌ کوردی داڕێژرابن،هیچ ناگه‌یێنێ جگه‌ له‌وه‌ نه‌بێ‌ له‌و چله‌ی زستانه‌ دا خوێندکاران ده‌بێ له‌ سه‌رمان ڕه‌ق بنه‌وه‌،چونکوو "باڵا پۆش"یان لێ قه‌ده‌خه‌ کراوه‌. له‌ ڕاستی دا ئه‌وه‌ی پارڵمانی ترکییه‌ ده‌نگی بۆ داوه‌ "باڵاپۆش" نییه‌، به‌ڵکوو "سه‌رپۆش"ه‌، واته‌ خوێندکارانی مێینه‌ بۆیان نییه‌ له‌ کاتی خوێندن و ئاماده‌بوونیان له‌ نێوخۆو ده‌وروبه‌ری زانکۆ دا سه‌ریان داپۆشن، ئه‌وه‌ی بگه‌ڕێته‌وه‌ سه‌ر باڵایان ئه‌وه‌ نه‌ یاسای پارڵمانی ترکییه‌ ده‌توانێ قه‌ده‌غه‌ی کا و نه‌ هیچ کۆمه‌ڵگه‌یه‌کی مرۆیی بۆی هه‌یه‌ پێوانه‌یه‌کی ئه‌وتۆ په‌سند کا که‌ خه‌ڵک باڵایان نه‌پۆشن و به‌ڕووت و قووتی له‌ پۆل دانیشن یان له‌ حه‌وشه‌ی زانکۆ بگه‌ڕێن.

پێم وایه‌ ئه‌گه‌ر ئه‌وهه‌واڵنووسه‌ی "سبه‌ی" هێندێک له‌ وشه‌ی "حیجاب"ی عه‌ڕه‌بی و "توربان"ی ترکی وردبووبایه‌وه‌ ده‌یزانی ئه‌وانه‌ له‌ زمانی کوردی دا ناکرێ "بالایان پێ داپؤشرێ" به‌ڵکوو "سه‌رپۆش" یان جار و بار "ڕووپۆش"ن.مه‌گه‌ر ئه‌وه‌ی پێمان بسه‌لمێنی له‌ زمانی کوردیی بابانی دا "باڵا" و " سه‌ر" هاو واتان.

له‌ زمانی کوردیی نێوه‌ڕاست دا باڵا پۆش مانای وه‌ک ڕۆژ دیار و به‌ ده‌ره‌وه‌یه‌!! شاعیر ده‌ڵێ:

"چی دی دوژمنان به‌ خۆو خۆش مه‌که‌ن – بووزوو و که‌په‌نک باڵا پۆش مه‌که‌ن"

Sunday, February 10, 2008

پێوه‌ندییه‌کانی کۆماری کوردستان و کۆماری ئازه‌ربایجان


پێوه‌ندییه‌کانی کۆماری کوردستان و کۆماری ئازه‌ربایجان

به‌سه‌رهاتی وه‌رگێڕانی ئه‌م کتێبه‌ هێندێک دوورو درێژه. له‌ ساڵی 1995 یان 1996 بوو، مامۆستای هێژا و ماندوویی نه‌زان، ئه‌میری حه‌سه‌نپوور وه‌ک زۆر جاری دیکه‌ که‌ " شتی خۆشی " بۆ ده‌ناردم فۆتۆکۆپی تێزی ڕێچارد ئه‌ی.مۆبلی "لێکۆڵینه‌وه‌یه‌ک سه‌باره‌ت به‌ پێوه‌ندییه‌کانی کۆماری مهاباد و کۆماری دێمۆکڕاتی ئازه‌ربایجان؛هاوکاری گرژ و شوێنی له‌ سه‌ر کۆماری مهابادی 1946 " ی دامێ و پێشی ڕاگه‌یاندم بابه‌ته‌که‌ چه‌ند لاپه‌ڕه‌ی که‌من وحه‌ولی داوه‌ نووسه‌ر ببینێته‌وه‌ و لاپه‌ڕه‌ بزربووه‌کانی لێ بخوازێ، به‌ڵام نووسه‌ر چ وڵامی نه‌داوه‌ته‌وه‌.

کاتێک تێزه‌که‌م خوێنده‌وه‌ هه‌ستم پێکرد، سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی ‌ نووسه‌ر هیچکام له‌ زمانه‌کانی ڕۆژهه‌ڵاتی نێوه‌ڕاست نازانێ و به‌قسه‌ی خۆی له‌و پێشه‌کییه‌یدا که‌ بۆ لێکۆڵینه‌وه‌که‌ی نووسیوه‌ قه‌تی کوردستان نه‌دیوه‌، به‌ وردییه‌کی زۆر ئه‌و سه‌رچاوانه‌ی تاوتوێ کردووه‌ که‌ له‌به‌ر ده‌ستی دابوون.

له‌ هاوینی 1998 دا که‌ له‌ شاره‌جوانه‌که‌ی سوندسڤاڵ له‌ باکووری سوێد به‌ره‌و شارێکی جوان و دڵگیری دیکه‌ی سوێد، واته‌ یۆتۆبۆری بارم کرد، شانم وه‌به‌ر وه‌رگێڕانی لێکۆڵینه‌وه‌که‌ی ڕیچارد مۆبلی نا و له‌ماوه‌ی چه‌ند حه‌وتوویه‌ک دا له‌ وه‌رگێڕانه‌که‌ بوومه‌وه‌.زۆریشم حه‌ول دا نێونیشانی نووسه‌ر په‌یدا که‌م بۆ ئه‌وه‌ی به‌ڵکوو ئه‌و دوو سێ لاپه‌ره‌یه‌ی تێزه‌که‌یم بۆ بنێری که‌ لای من نه‌بوون، به‌ڵام کڕوکاشم به‌ هیچ کوێ نه‌گه‌یشت.

ڕۆژ و حه‌وتوو، مانگ و ساڵ تێپه‌ڕێن و وه‌رگێڕانه‌که‌ هه‌ر وا به‌ ده‌ستنووس مابووه‌وه‌، تاکوو ئه‌وه‌ی له‌ کۆتاییه‌کانی ساڵی 2004 دا دۆستی به‌ڕێزم کاک عه‌لی چیفتچی به‌ڕێوه‌به‌ری وه‌شانخانه‌ی ئاپێک له‌ ستۆکهۆڵم – سوێد ئه‌و لێکۆڵینه‌وه‌یه‌ی چاپ کرد. ماوه‌یه‌کی کورت دوای بڵاوبوونه‌وه‌ی کتێبه‌که‌ له‌ سوێد، گه‌ڕێنه‌نده‌کانی ئه‌و کاتی بڵاوکراوه‌ی "په‌یامی کوردستان" – که‌ به‌داخه‌وه‌ داخرا- له‌ مهاباد ، وا دیار بوونوسخه‌یه‌کی کتێبه‌که‌یان ده‌ست که‌وتبوو و به‌ زنجیره‌، ئه‌گه‌ر هه‌ڵه‌ نه‌بم له‌ 19 ژماره‌ی ئه‌و ڕۆژنامه‌یه‌ دا بڵاویان کرده‌وه‌ ، دیاره‌ به‌ فت کردنی نزیکه‌ی 80 لاپه‌ڕه‌ی که‌ په‌راوێز،سه‌رچاوه‌ و به‌ڵگه‌کانی پێوه‌ندیدار له‌ خۆ ده‌گرێ.ئه‌و کاره‌ش ئه‌گه‌رچی له‌ زه‌حمه‌تی نووسه‌ر و وه‌رگێڕ که‌م ده‌کاته‌وه‌، به‌ڵام ڕه‌نگه‌ له‌ به‌ر ته‌نگه‌به‌ری شوێن له‌ ڕۆژنامه‌که‌ دا یان سێبه‌ری وه‌یشوومه‌ی سانسۆر کرابێ.

سه‌باره‌ت به‌م کتێبه‌ له‌ چه‌ند ماڵپه‌ڕو ڕۆژنامه‌ی کوردی له‌ ویشکاڕۆی ئوڕووپا و له‌ باشووری کوردستان لێکدانه‌وه‌ی کورت نووسراوه‌. نرخێنه‌رێک زمانی وه‌رگێڕانه‌که‌ی به‌ قورس داناوه‌، و وابزانم نرخێنه‌رێکی دیکه‌ وڵامی داوه‌ته‌وه‌.دیاره‌ وه‌کوو وه‌رگێڕ ئه‌گه‌ر بمه‌وێ جارێکی دیکه‌ به‌ ده‌قه‌که‌دا بچمه‌وه‌. ده‌بێ زیاتر ورد بمه‌وه‌ وکارێکی وا نه‌که‌م وه‌فاداربوونی له‌ ڕاده‌به‌ده‌ر به‌ ده‌قی ماک ببێته‌ هۆی سه‌ده‌مه‌ لێدان له‌ بۆچوونی نووسه‌ر وئاستنگی پێک هێنان بۆ خوێنه‌ره‌وه‌ی کورد. به‌ڵام، وه‌ک ده‌ڵێن کاڵا له‌ قه‌د باڵایه‌.هه‌ر ئه‌وه‌نده‌م له‌ ده‌ست هاتووه‌.

په‌یامی کورتی مامۆستا حه‌سه‌ن سۆران بووه‌ هه‌وێنی ناساندنی ئه‌م کتێبه‌ به‌ میوانانی ڕوانگه‌.

ئه‌گه‌ر پێتان خۆشه‌ نوسخه‌یه‌کی ئه‌م به‌رهه‌مه‌تان ده‌ستکه‌وێ ده‌کرێ ڕاسته‌وڕاست پێوه‌ندی به‌ وه‌شانخانه‌ی ئاپێک بکه‌ن به‌م نێونیشانه‌ی خواره‌وه‌:

Apec Forlag
Box 8121,SE-163 08 Spanga/Sweden
Telephone:+46-8-761 81 18
Telefax: +46-8-761 24 90
E-post: apec.t@telia.com
ISBN:91-89675-42-8

ئێگۆئیزم و ڕوانگه‌ کوجا مه‌رحه‌با

Egoism
From Wikipedia, the free encyclopedia.
Egoism may refer to any of the following:
psychological egoism, the doctrine that holds that individuals are always motivated by self-interest
ethical egoism, the doctrine that holds that individuals ought to do what is in their self-interest
rational egoism, the belief that it is rational to act in one's self-interest
solipsism, (sometimes called egoism), the belief that only one's self exists, or that only the experiences of one's self can be verified
egotism, an excessive or exaggerated sense of self-importance


ویکیپێدیا، ئێنسیکلۆپێدیای ئازاد به‌م شێوه‌یه‌ی سه‌ره‌وه‌ چه‌مکی ئێگۆیزم شی ده‌کاته‌وه‌:
*ئێگۆییزمی ده‌روونناسانه‌، ئه‌و دوکتورینه‌ی که‌ پێی وایه‌ تاکوته‌رایان هه‌میشه‌ به‌رژه‌وه‌ندی شه‌خسی دنه‌یان ده‌دا
* ئێگۆییزمی ڕه‌وشتانه‌، ئه‌و دوکتورینه‌ی پێی وایه‌ تاکوته‌رایان ده‌بێ ئه‌وه‌ی بکه‌ن وا له‌ به‌رژه‌وه‌ندییان دایه‌
* ئێگۆییزمی مه‌عقوولانه‌، ئه‌و باوه‌ری پێی وایه‌ جووڵانه‌وه‌ به‌ قازانجی خۆ مه‌عقووله‌.
* سۆلیپسیسم،(که‌ جار جار پێی ده‌گوترێ ئێگۆئیزم )،باوه‌ڕی ئه‌وه‌ی که‌ هه‌ر خۆ هه‌یه‌،یان ئه‌وه‌ی که‌ ته‌نێ ئه‌زموونه‌کانی خۆده‌کرێ به‌ ڕاست دابندرێن
* ئێگۆتیسم،هه‌ستێکی زیاد له‌ڕاده‌ یان گه‌وره‌ کراوه‌وه‌ سه‌باره‌ت به‌ گرینگی خۆ

زۆرم هێناو برد و بیرم لێکرده‌وه‌ هیچکام له‌م پێناسانه‌ی سه‌ره‌وه‌
"ڕوانگه‌" وه‌به‌ر ناگرێ



Saturday, February 9, 2008

هه‌ڵ سه‌نگاندنی ماڵپه‌ڕی ڕوانگه‌




هه‌ڵ سه‌نگاندنی ماڵپه‌ڕی ڕوانگه‌:

ڕێزدار کاک حه‌سه‌نی قازی،

هه‌میشه‌ زۆر به‌ تاسه‌وه‌ سه‌رنجی ماڵپه‌ڕی ڕوانگه‌ ده‌دم.پێم وایه‌، ده‌توانێ
که‌لێنێکی زۆر زله‌،له‌ مێژوو و له‌ دۆزی کورد دا پڕبکاته‌وه‌، که‌ ئێستا به‌ستێنه‌که‌ی زۆر به‌ بووره‌یی ماوه‌ته‌وه‌ و باسێکی وای له‌ سه‌ر نه‌کراوه‌.

به‌ تایبه‌ت ئه‌م گۆشه‌یه‌ ده‌توانێ،به‌ وه‌بیرخستنه‌وه‌ی هاوکاری و په‌یوه‌نده‌ نزیکه‌کانی کۆماری دێمۆکڕاتیکی کوردستان و کۆماری ئازه‌ربایجانی ئێران،له‌ سڕینه‌وه‌ی کێشه‌ی کورد و ئازه‌ری دا،که‌ ناحه‌زان به‌ فڕ وفێڵ خولقاندوویانه‌،
زۆر به‌ که‌لک بێ. به‌ڵام ئه‌م کاره‌ جوانه‌ ده‌بێ زۆر به‌ پارێز و به‌ بێ هه‌ستی
"ئێگۆیزم" بکری.

ئه‌م شته‌ پێویسته‌، ده‌بوو زووتر بکرێ.به‌ڵام ئێستاش دره‌نگ نیه‌.ده‌ست خۆش.

برات __ ح.س. سۆران - 2707.11.20

هێندێک تێبینیی زمانی 23


ڕێزدار کاک حه‌سه‌ن،
بابه‌تی زمانناسانه‌ له‌ ڕوانگه‌ دا گه‌لێک باشن،ده‌ستتان خۆش بێت. تکاده‌که‌م باسێکی نوێ سه‌باره‌ت به‌ دوو پاشگری '-ئیسم' و '-ئیست' دابمه‌زرێنن و جگه‌ له‌ بۆچوونی خۆتان داوا له‌ خوێنه‌رانیش بکه‌ن بێنه‌ ناو باسکه‌وه‌ و له‌ ئه‌نجامدا به‌ڵکوو بتوانین 2 به‌رانبه‌ری کوردی ڕێک وپێک بۆ ئه‌و دوو پاشگره‌ گرینگه‌ بدۆزرێته‌وه‌ و له‌ده‌ست '-گه‌را' و ' – گه‌رایی' ڕزگارمان بێت که‌ زیاتر بۆ ماسی ناو ڕووبار ده‌بن تا مرۆڤی کورد!
ڕێزی زۆرم
ئه‌.سوڵتانی

هێندێک تێبینیی زمانی 23

بۆ به‌ده‌نگه‌وه‌ هاتنی داوخوازی به‌ڕێز ئه‌نوه‌ری سوڵتانی، له‌ گه‌ڵ شیکردنه‌وه‌یه‌کی کورت ،ئه‌و نووسینه‌ی له‌ زنجیره‌ نووسینی "تێبینیی زمانی 5 " ڕوانگه‌" دا هاتبوو تازه‌ ده‌که‌مه‌وه‌.
به‌ڕێز سوڵتانی!
ئه‌من پێشتر سه‌باره‌ت به‌ نامۆ بوونی دوو پاشگری '-گه‌را' و 'گه‌رایی' له‌ زمانی نووسینی کوردی نێوه‌ڕاست دا نووسیومه‌ و ئه‌وه‌ له‌ خواره‌وه‌ دیسان نووسراوه‌که‌ هه‌ڵده‌کێشمه‌وه‌ سه‌رێ وبه‌رچاوتانی ده‌خه‌م.تا ئه‌و جێیه‌ی من ئاگادار بم و خوێندبێتمه‌وه، و له‌ بیرم بێ له‌ سه‌ره تای ساڵانی حه‌فتای سه‌ده‌ی ڕابردوو دا، لێژنه‌ی زمانی "کۆڕی زانیاری کورد" له‌ به‌غدا بۆ هاوتای پاشگری '-ئیسم'، 'ئیزم'، که‌ له‌ زۆربه‌ی زمانه‌ ئوڕووپاییه‌کاندا ده‌کار ده‌هێندرێ،پاشگری '- ایه‌تی' پێشنیار کردبوو. بۆوێنه‌ له‌ بری "مارکسیزم" ، "مارکسایه‌تی". دیاره‌ نووسه‌رانی کورد، به‌تایبه‌تی له‌ باشووری کوردستان زۆر گوێیان به‌و پێشنیاره‌ نه‌بزووت و تا ئێستاش نه‌بزووتووه‌ و "گه‌را دانانی" زمانی فارسییان له‌ زمانی کوردیدا به‌ هێند نه‌گرتووه‌.
بۆ پاشگری '- ئیست' که‌ به‌ '-گه‌را' گه‌رای داناوه‌، ئه‌من پێم وایه‌ پاشگری '-گر' یان '- خواز' ده‌توانێ هاوتایه‌کی باش بێ،هه‌رچه‌ند ده‌کرێ هێندێک وشه‌ی ئوڕووپایی که‌ له‌ناو+ پاشگر پێک هاتوون بۆ وێنه‌: "ناسیۆنال + ئیست" وه‌کوو خۆیان بگوێزرێنه‌وه‌ ناو زمانی نووسینی کوردی،هه‌رنه‌بێ ئه‌وه‌ له‌ " گه‌را" دانانمان!! ده‌پارێزێ.

" گه‌را" و " گه‌رایی" نا، " گر" و "گری" با!

له‌ نووسراوی کوردی دا زۆر بێژه‌ و زاراوه‌ی ڕووتی فارسی ده‌کار ده‌کرێ که‌ ئه‌و کاره‌ خواستنه‌وه‌یه‌کی نه‌پیویسته‌،چونکوو ده‌ره‌تانی ئه‌وه‌ هه‌یه‌ به‌پێی توانایی وگونجانی زمانی کوردی ئه‌و واتایانه‌ دابتاشرێن.
یه‌ک له‌وانه‌،‌ده‌کارهێنانی بنه‌ی چاوگی "گرائیدن"[گه‌رائیده‌ن]؛"گه‌را"ی فارسییه‌بۆ سازدانی ناو و "گه‌رایی" بۆسازدانی ناوی واتا.وه‌کوو:میللی گه‌را،میللی گه‌رایی،بۆنیادگه‌را، بونیادگه‌رایی و زۆر بێژه‌ی دیکه‌ی ئاوا.
وه‌ک له‌ سه‌ره‌وه‌ دا باس کرا له‌ بنه‌ی چاوگی "گرائیدن" فارسی، "گه‌را" وشه‌ی لێکدراو ساز کراون وه‌کوو میللی گه‌را [ که‌سێک که‌ مه‌یل و مرخی میللی هه‌بێ]، بونیاد گه‌را، [که‌سێک که‌ بنچینه‌گر] بێ . هه‌رله‌وه‌ "گێرایێش" داتاشراوه‌ به‌ مانای مه‌یل و ته‌ما و وه‌کوو هاوتایه‌ک بۆده‌ربڕینی واتای تێندێسی ئێنگلیسی یان تاندانسی فه‌رانسه‌یی.
ئه‌و نووسه‌رانه‌ی له‌ کوردی دا "گه‌را" و "گه‌رایی" به‌ واتا فارسییه‌که‌ی ده‌کار ده‌که‌ن له‌وه‌ ورد نه‌بوونه‌ته‌وه‌ که‌ "گه‌را" له‌ زمانی کوردی دا واتایه‌کی ته‌واو جیاوازی له‌ وشه‌ هاوشوباره‌که‌ی له‌ فارسی دا هه‌یه‌. چه‌ند قامووسی کوردی مانای "گه‌را" و لێ پێکهاته‌کانی ئه‌و وشه‌یه‌یان ئاوا لێکداوه‌ته‌وه‌:
1- هه‌مبانه‌ بۆرینه‌، هه‌ژاری موکریانی: گه‌را: 1) تۆمی وردی هێشتا نه‌گووراوی بێ بزاوی جانه‌وه‌ران؛ 2) به‌رز و ئه‌ستوور،بۆ زگی په‌نه‌ماوی ئێژن؛ 3) ڕاوکه‌ی مریشک.
گه‌را خستن: تۆم داخستنی جانه‌وه‌ران
گه‌رادان :1) جێگه‌ی گه‌راتێکردن؛ 2) جێگه‌ی خا له‌ زکی که‌ڕگی دا
گه‌را دانان: گه‌راخستن

2- کوردستان ، گیوی موکریانی: گه‌را: تۆدان _ ی ماسی و بۆق و ئیدی _، ئه‌سپێ،ڕشک

3-فه‌رهه‌نگی کوردی –فارسی ، بۆره‌که‌یی: گه‌را : تخم ماهی ، گه‌راخستن: تخم گذاشتن ماهی ، گه‌رادان: تخم دان مرغ، گه‌رادانان: تخم گذاشتن ماهی و برخی از حشرات

4- خوه‌رهه‌ڵات ، که‌ریمی که‌ریمپوور: گه‌را :بێ قه‌ول و قه‌رار له‌ کوردیی ئیلامی دا

که‌وابوو به‌ پاڵپشتی ئه‌و قامووسانه‌ ده‌رده‌که‌وێ که‌ "گه‌را" ی کوردی و " گه‌را"ی فارسی مانایان له‌ یه‌ک نزیک نییه‌،

بۆ هاوتای کوردی "گه‌را" ی فارسی ، ده‌کرێ "گر"ی کوردی له‌ بنه‌ی چاوگی "گرتن" ده‌کاربهێنین و هه‌مان مانای پێ ده‌رببڕین و له‌جیات "میللی گه‌را" بنووسین "میللی گر"، له‌ جیات "میللی گه‌رایی"، " میللی گری" ، له‌ جیات "بونیادگه‌را" "بنچینه‌گر" و له‌ جیات "بونیادگه‌رایی" "بنچینه‌گری" و له‌ خوت و خۆرایی له‌ زمانی به‌شه‌براوه‌ نه‌خوازینه‌وه‌.

Friday, February 8, 2008

پێڕستی به‌ڵگه‌کان

پێڕستی ئه‌و به‌ڵگانه‌ی له‌ ئاڕشیڤی ڕه‌حیمی قازی وه‌رگیراون و تاکوو ئێستا له‌ ڕوانگه‌دا بڵاو کراونه‌ته‌وه‌:

1.به‌ڵگه‌ی ژماره‌ 1، حوکم به‌ ئیمزای محه‌مه‌دی نانه‌وازاده‌ " له‌ طرف وه‌زیر[ی] هێز[ی] جه‌مهوریه‌ت [ی] کوردستان" بۆ ڕه‌حیمی سه‌یفی قازی. 25.1.27

[1946.04.16]

2. به‌ڵگه‌ی ژماره‌2، داوخوازی سه‌ید عه‌زیزی شه‌مزینی بۆ وه‌رگیران له‌ به‌شی زانستی سیاسی به‌ زمانی ترکی ئازه‌ربایجانی [ئه‌و به‌ڵگه‌یه‌ تاریخی پێوه‌ نییه‌،وێده‌چێ له‌ کۆتایی چله‌کان و به‌رایی ساڵانی په‌نجاکان نووسرابێ].

3. به‌ڵگه‌ی ژماره‌ 3،نامه‌ی مه‌لا مسته‌فای بارزانی بۆ ڕه‌حیمی قازی به‌ ده‌ستخه‌تی خۆی

1955.02.13

4.به‌ڵگه‌ی ژماره‌ 4، نامه‌ی مه‌لا مسته‌فای بارزانی بۆ ڕه‌حیمی قازی به‌ ده‌ستخه‌تی خۆی

1955.02.25

5. به‌ڵگه‌ی ژماره‌ 5، نامه‌ی مسته‌فای سه‌ڵماسی بۆ ڕه‌حمانی گه‌رمیانی و حه‌سه‌نی حیسامی [ ئه‌و نامه‌یه‌ تاریخی پێوه‌ نییه‌، به‌ڵام به‌ ناواخنی ڕا ده‌رده‌که‌وێ ساڵی 1955 یان 1957 نووسراوه‌]

6. به‌ڵگه‌ی ژماره‌ 6، نامه‌ی ڕه‌حیمی قازی بۆ مه‌لا مسته‌فای بارزانی به‌ ده‌ستخه‌تی خۆی

1957.03.07

7. به‌ڵگه‌ی ژماره‌ 7،وڵامی مه‌لا مسته‌فای بارزانی بۆ ڕه‌حیمی قازی به‌ ده‌ستخه‌تی خۆی

1957.07.17

8.به‌ڵگه‌ی ژماره‌ 8، نامه‌ی مه‌لا مسته‌فای بارزانی بۆ ڕه‌حیمی قازی به‌ ده‌ستخه‌تی خۆی

1957.05.31

9.به‌ڵگه‌ی ژماره‌ 9، ڕه‌شنووسی نامه‌ی ده‌سته‌ی نووسه‌رانی ڕۆژنامه‌ی کوردستان بۆ مه‌لامسته‌فای بارزانی به‌ ده‌ستخه‌تی عه‌لی گه‌لاوێژ

1958.05.15


به‌ڵگه‌ی ژماره‌ 9، نامه‌ی ده‌سته‌ی نووسه‌رانی کوردستان بۆ مه‌لا مسته‌فای بارزانی به‌ ده‌ستخه‌تی عه‌لی گه‌لاوێژ



به‌ڵگه‌ی ژماره‌ 9 ڕه‌شنووسی نامه‌ی ده‌سته‌ی نووسه‌رانی ڕۆژنامه‌ی " کوردستان" ( ئۆرگانی حیزبی دێمۆکراتی کوردستان) بۆ مه‌لا مسته‌فای بارزانی به‌ ده‌ستخه‌تی عه‌لی گه‌لاوێژ

هاوالی به‌رز و خوشه‌ویست مه‌لا مصطفی بارزانی


ایمه‌ ---- ده‌سته‌ی نوسه‌رانی روژنامه‌ی " کوردستان" ( اورگانی حزبی دیموکراتی کوردستان) به‌ حرمت و صمیمیتیکی بی انتهاوه‌ بو ایوه‌ سلاو ده‌نیرین و له‌ قولایی دله‌وه‌ به‌ آوات ده‌خووازین که‌ ایوه‌ همیشه‌ سلامت ، موفق و سه‌رکه‌تو بن.
بعضه‌ فکریک که‌ له‌ نقطه‌ نظری مسئولیتی حزبی و نه‌ته‌واتیه‌وه‌ ماوییکی دریژه‌ ایمه‌ی به‌ خویه‌وه‌ خه‌ریک کردووه‌ مجبووری کردین که‌ به‌ وسیله‌ی ئه‌و کاغذه‌ به‌ ایوه‌ مراجعه‌ بکه‌ین و عقیده‌ی خومان له‌ مه‌ر بعضه‌ مه‌به‌ستیکی مبارزه‌ی نه‌ته‌وه‌ی کورد و وظیفه‌ی ایمه‌ به‌ ایوه‌ رابگه‌ینیین. بو حلی ئه‌و مه‌به‌ستانه‌ به‌ ایوه‌ مصلحت بکه‌ین و له‌ ایوه‌ یارمه‌تی بخووازین.
اساس مراجعه‌ کردنمان به‌ ایوه‌ ئه‌وه‌یه‌ که‌ ایمه‌ جنابتان به‌ پیاویکی صادق و مبارزی کوردستان ده‌زانین که‌ له‌ ریگای رزگاری نه‌ته‌وه‌ی کورد دا فداکاری ییکی زورتان کردووه‌. دلنیاین که‌ ئه‌وروکه‌ش ئه‌وه‌ی به‌ مصلحتی نه‌ته‌وه‌ی کورد بیت ایوه‌ قبولی ده‌که‌ن. ایوه‌ اندامی حکومتی نه‌ته‌وایه‌تی کوردستان ، ژنرالی اوردوی نه‌ته‌وایه‌تی کوردستان ، عضوی حزبی دیموکراتی کوردستان، اندامی کومیته‌ی ناوه‌ندی و صدری کومیته‌ی ناوه‌ندی حزبی دیموکراتی کوردستان بون و گه‌لیک له‌ به‌سه‌رهاته‌ به‌دیمه‌نه‌کانی میژوی ئه‌وروکه‌ی نه‌ته‌وه‌ی کورد به‌ نیوی عشیرتی قاره‌مانی بارزان و به‌ نیوی شخصی ایوه‌ مربوطه‌. عشیرتی بارزان ییکیک له‌ مبارزترین ده‌سته‌کانی به‌ربه‌ره‌کانی رزگاری نه‌ته‌وه‌ی کورد و گه‌لیک له‌ غلبه‌کانی حکومتی نه‌ته‌وایه‌تی کوردستان نتیجه‌ی پیاوه‌تی و رشادتی عشیرتی بارزان و افسرانی رشیدی کوردی عراقی بووه‌. ته‌واوی ئه‌وانه‌ ئه‌و فکره‌ی له‌ دلی ایمه‌ دا به‌ وجود هینا که‌ به‌ ایوه‌ مراجعه‌ بکه‌ین و قسه‌ی دلی خومان به‌ ایوه‌ رابگه‌ینیین.
ایمه‌ مدتیک بو له‌ سه‌ر ئه‌و فکره‌ بوین که‌ هه‌مومان پیکه‌وه‌ ویا چه‌ند نفریکمان بینه‌ خزمه‌ت جنابتان و به‌ طرزی شفاهی مه‌به‌سته‌کان به‌ عرضی ایوه‌ بگه‌ینیین. به‌لام متاسفانه‌ وضعی کار و خویندنی هاوالان اجازه‌ی نه‌دا و جاری نه‌مان تووانی به‌ خزمه‌ت بگه‌ین. له‌ به‌ر ئه‌وه‌ وامان به‌ لازم زانی که‌ جاری به‌ وسیله‌ی ئه‌و کاغذه‌ به‌ کورتی فکری خومان به‌ ایوه‌ عرض بکه‌ین و له‌و جهته‌وه‌ استقامتی فکری وه‌ربگرین [ تێبینی
بڵاوکه‌ره‌وه‌: ڕسته‌ی " له‌ جنابتان استقامتی فکری وه‌ربگرین." خه‌تی به‌ سه‌ر دا کێشراوه‌ و به‌ خه‌تی ڕه‌حیمی قازی له‌ جیاتیان نووسراوه‌ " فکری ایوه‌ بزانین" ] اگر ایوه‌ به‌ مصلحت بزانن له‌ پاشان ایمه‌ هه‌مومان و یا چه‌ند هاوالیک که‌ امکانیان ببی دینه‌ لای ایوه‌ و به‌ تفصیل مه‌به‌سته‌کان شرح ده‌ده‌ن. یا اگر ایوه‌ میلتان لی بی و بو ایره‌ تشریف بهینن ایمه‌ له‌ دله‌وه‌ شاد ده‌بین و پیلاوتان له‌ سه‌ر چاو داده‌نین [ تێبینی بلاوکه‌ره‌وه‌: ڕسته‌ی " پیلاوتان له‌ سه‌ر چاو داده‌نین" خه‌تی به‌ سه‌ر دا کێشراوه‌ و دیاره‌ له‌و نامه‌یه‌ی دا که‌ نێردراوه‌ ده‌رهاوێژراوه‌]

هاوال و برای گه‌وره‌مان ! ایمه‌ راجع به‌ مبارزه‌ی پیاوانه‌ی نه‌ته‌وه‌ی کورد هیچ نالین. چونکه‌ بو ایوه‌ که‌ له‌ سه‌ره‌دای عشیرتی قاره‌مانی بارزان دا همیشه‌ له‌ مرکزی ئه‌و مبارزه‌یه‌دا راوه‌ستاون شرحی مبارزه‌ی کوردان شتیکی زیادیه‌. نه‌ته‌وه‌ی کورد همیشه‌ به‌لونیکی پیاوانه‌ هه‌ولی داوه‌ که‌ ببی به‌ خاوه‌نی بی شریکی مالی خوی. ژیان و تجربه‌ نشانی ده‌دات که‌ تا نه‌ته‌وه‌ی کورد له‌ سه‌ر اساسی دیموکراتیک و اینترناسیونالیزم حاکمیتی سیاسی کوردستان نه‌گرێته‌ ده‌ست خوی میلیونها زحمت کیشی کورد له‌ بی به‌شی و هه‌ژاری رزگاری نابیت و ده‌رگای رزگاری و به‌خته‌وه‌ری به‌ روی کومه‌لانی مه‌زنی کوردستاندا آواله‌ نابیته‌وه‌. بو وه‌ده‌ست هینانی حاکمیتی سیاسی ده‌بی مبارزه‌ بکریت و بو ئه‌وه‌ی مبارزه‌ سه‌رکه‌وتو بیت ده‌بی تشکیلاتیکی انقلابی سیاسی رهبری ئه‌و مبارزه‌ بکات. چونکه‌ مبارزه‌ی سیاسی بی تشکیلاتی سیاسی و بی رهبری متشکل و ایدیولوژی انقلابی هیچ کاتیک به‌ نتیجه‌ ناگات. ئه‌وه‌ الفبای مارکسیزم _ لینینیزمه‌.
جیا له‌ حزبی انترناسیونالیستی نه‌ته‌وه‌ی کورد هیچ تشکیلاتیکی دیکه‌ ناتوانیت به‌ لونی پیویست مبارزه‌ی نه‌ته‌وه‌ی کورد تشکیل بدات. ایستا له‌ کوردستاندا حزبی دیموکراتی کوردستان و چه‌ند تشکیلاتی سیاسی دیکه‌ موجودن که‌ به‌ مبارزه‌ی نه‌ته‌وه‌ی کورد ریگا نشان ده‌ده‌ن. ایمه‌ که‌ باسی ضروری بونی تشکیلاتی سیاسی نه‌ته‌وه‌ی کورد ده‌که‌ین ابدا منظورمان ئه‌وه‌ نیه‌ که‌ له‌ کوردستاندا حزبێکی نوی به‌ نیویکی نوی دروست بکریت. منظوری ایمه‌ شتیکی دیکه‌یه‌ که‌ ئه‌وا له‌ خوواره‌وه‌ به‌ عرضی ایوه‌ ده‌گه‌یه‌ندریت:

مهاجرینی سیاسی کورد ( عراقی و ایرانی ) [ تێبینی بڵاو که‌ره‌وه‌ ئه‌م ڕسته‌یه‌ " ( عراقی و ایرانی)"
خه‌تی به‌ سه‌ر دا کێشراوه‌] که‌ ایستا لیره‌ ده‌ژین له‌ تاشکه‌ند، مه‌سکه‌و، باکو و جیگاکانی دیکه‌ هه‌رچه‌ند ژماره‌یان نسبتا که‌مه‌، به‌لام امکانات و کیفیتی ایمه‌ به‌ جوریکه‌ که‌ ده‌تووانین به‌ مبارزه‌ی تشکیلاته‌ سیاسیه‌کانی کوردستان که‌ ایستا له‌ نهینی دا کار ده‌که‌ن یارمه‌تی ییکی زور گه‌وره‌ بکه‌ین. ایمه‌ کادرمان هه‌یه‌ ، روژنامه‌مان هه‌یه‌، تجربه‌ی تشکیلاتی مان هه‌یه‌ و ئه‌وه‌ی که‌ بو ییک تشکیلاتی حزبی سیاسی انقلابی پیویسته‌ هه‌موی موجوده‌. به‌ ته‌نیا ئه‌وه‌ کافیه‌ که‌ ئه‌وانه‌ پیکه‌وه‌ ییک خرین، متشکل بکرین و له‌مه‌ولا به‌ شکلی تشکیلاتیکی واحد مبارزه‌ییکی خومان به‌ریوه‌ ببه‌ن. له‌ به‌ر ئه‌وه‌ ایمه‌ پیشنهاد ده‌که‌ین که‌ مهاجرینی سیاسی کورد ( به‌ر له‌ عراقی و ایرانی) [ تێبینی بڵاوکه‌ره‌وه‌ ڕسته‌ی : " ( به‌ر له‌ عراقی و ایرانی)" خه‌تی به‌ سه‌ر دا کێشراوه‌ و له‌ بری وی نووسراوه‌] ( ئه‌وانه‌ی له‌ تاشکه‌ند، مه‌سکه‌و و باکو و غیره‌ ده‌ژین) تشکیلاتی سیاسی حزبی مستقلی خویان ساز که‌ن .
جیا له‌ ته‌واوی ئه‌وانه‌ی که‌ له‌ سه‌ره‌وه‌ کوترا اصلا وضعی ژوره‌وه‌ی ئه‌وروکه‌ی ایمه‌ غیری عادیه‌ [ تێبینی بڵاوکه‌ره‌وه‌: " غیری عادی" خه‌تی به‌ سه‌ر دا هاتووه‌ و له‌ جیاتیان نووسراوه‌" باش نیه‌" ] و ده‌بێ اصلاح [ تێبینی بڵاوکه‌ره‌وه‌ : وشه‌ی "اصلاح" خه‌تی به‌ سه‌ر دا کێشراوه‌ و له‌ جیاتیان نووسراوه‌ " چاک" ]
بکریت. له‌ نیوان ایمه‌ دا علاقه‌ی تشکیلاتی وجودی نیه‌ و حتی مناسباتی شخصی نیوانی هیندیک له‌ هاوالان غیری قابلی تحمله‌ [ تێبینی بڵاوکه‌ره‌وه‌: ڕسته‌ی " غیری قابلی تحمله‌" خه‌تی به‌ سه‌ر دا کێشراوه‌ و له‌ جیاتیان نووسراوه‌ " زور خراپه‌"] ادامه‌ی ئه‌و وضعه‌ ضرریکی زور گه‌وره‌ به‌ نه‌ته‌وه‌ی کورد ده‌گه‌یینی. وظیفه‌ی ته‌واوی ایمه‌ ئه‌وه‌یه‌ که‌ به‌و وضعه‌ ناریکه‌ خاتمه‌ [ تێبینی بڵاوکه‌ره‌وه‌ وشه‌ی "خاتمه‌" خه‌تی به‌ سه‌ر دا کێشراوه‌ و له‌ جیاتیان نووسراوه‌ " دووایی" ] بده‌ین. هه‌م له‌ جهتی تشکیلاتی و هه‌م له‌ نقطه‌نظری مناسباتی شخصییه‌وه‌ خومان له‌ هه‌مو جوره‌ ناکوکی و جیایی ییک رزگار که‌ین. به‌ عقیده‌ی ایمه‌ ده‌بی لیره‌ تشکیلاتی سیاسی کوردان رسما موجود بیت ، به‌ نیوی نه‌ته‌وه‌ی کورد رسما خبات بکات و نوینه‌ری رسمی نه‌ته‌وه‌ی کورد بیت. نه‌بونی تشکیلاتیکی رسمی به‌وجوره‌ بو مبارزه‌ی [ تێبینی بڵاوکه‌ره‌وه‌: وشه‌ی
" مباره‌زه‌ی" خه‌تی به‌ سه‌ر دا کێشراوه‌] ئه‌ورو و ژیانی [ تێبینی بڵاوکه‌ره‌وه‌ وشه‌ی " ژیانی" خه‌تی به‌ سه‌ر دا کێشراوه‌] پاشه‌روژی نه‌ته‌وه‌ی کورد ضرریکی زور گه‌وره‌ی هه‌یه‌.
ساز بونی ئه‌و تشکیلاته‌ش به‌ر له‌ هه‌مو شتیک به‌سته‌ به‌ موافقت و یارمه‌تی ایوه‌یه‌. البته‌، یارمه‌تی و مصلحتی برایانه‌ی حزبی کومونیستی ییکه‌تی سویتیش واجب و پیویسته‌.
له‌و نوسراوه‌یه‌ دا امکانی ئه‌وه‌ نیه‌ که‌ فکری خومان به‌ تفصیل شرح بده‌ین. گه‌لیک مه‌به‌ستی دیکه‌ش بون که‌ اگر ایوه‌ به‌ پیویست بزانن کاتی ملاقات به‌ وردی شرح ده‌دریت.
هاوالی خوشه‌ویست! ایمه‌ دلنیاین که‌ ایوه‌ ئه‌و نوسراوه‌یه‌ به‌ دقت ده‌خویننه‌وه‌ بو خاطری قازانجی
[ تێبینی بڵاوکه‌ره‌وه‌: " قازانجی" خه‌تی به‌ سه‌ر دا کێشراوه‌ و له‌ جیاتیان نووسراوه‌ " رزگاری"] نه‌ته‌وه‌ی کورد له‌ هیچ جوره‌ یارمه‌تی ییک دریغی ناکه‌ن. به‌ بی صبریه‌وه‌ چاوه‌ریی ئه‌وه‌ین که‌ جنابتان نظری خوتان له‌ ایمه‌ معلوم که‌ن.
له‌ آخر دا دوباره‌ سلاوی گه‌رم و گوری کورده‌واری به‌ ایوه‌ پیشکیش ده‌که‌ین و هه‌ویادارین که‌ همیشه‌ سلامت و سه‌رکه‌وتو بن. داوخووازی ده‌که‌ین له‌ قولی ایمه‌وه‌ سلاوی برایانه‌ به‌ ته‌واوی دوستان و هاوالان بگه‌ینن.

ایتر هه‌ر سلامت بن ! ده‌سته‌ی نوسه‌رانی روژنامه‌ی "کوردستان"
اورگانی حزبی دیموکراتی کوردستان

1) رحمن گه‌رمیانی
2) رحیم قاضی
3) عبدالله‌ رزم آور
4) علی گه‌لاویژ
5) قادر محمود زاده‌
ئه‌و لیسته‌ی سه‌ره‌وه‌ خه‌تی به‌ سه‌ر دا کێشراوه‌ و جارێکی دیکه‌ ناوه‌کان ، ئه‌و جار به‌ خه‌تی ڕه‌حیمی قازی ئاوا نووسراون:
1) عبدالله‌ رزم آور
2) رحیم قاضی
3) قادر محمودزاده
4) سلطان اوطمیشی
5) علی گلاویژ

15 ی مای 1958
(باکو)

تێبینی : هه‌ر وه‌ک له‌ سه‌ره‌وه‌ دا باس کرا، ئه‌م به‌ڵگه‌یه‌ ڕه‌شنووسی نامه‌ی ده‌سته‌ی نووسه‌رانی کوردستان ه‌ که‌ له‌ نێو خۆیاندا قسه‌یان لێوه‌ کردووه‌ و ئاڵوگۆڕیان تێدا پێک هێناوه‌. ڕه‌حیمی قازی له‌ پشته‌وه‌ی دوایین لاپه‌ڕه‌ دا نووسیویه‌: " قادر : عراقی و ایرانی ده‌رهاوین
ئه‌و کوردانه‌ی که‌" ده‌بێ مه‌به‌ستی ئه‌وه‌ بێ که‌ یه‌ک له‌ ئه‌ندامانی ده‌سته‌ی نووسه‌ران واته‌ قادری مه‌حموودزاده‌ پێشنیاری کردووه‌ دوو وشه‌ی "ایرانی و عراقی" ده‌ربهاوێژرێ و له‌ جیاتیان بنووسرێ "ئه‌و کوردانه‌ی که‌".
ئه‌و سه‌نه‌ده‌ گرینگییه‌کی مێژوویی زۆری هه‌یه‌ و ده‌بێ زیاتر شیته‌ڵ بکرێته‌وه‌.

Copy Right: http://www.ruwange.blogspot.com

Thursday, February 7, 2008

له‌ مه‌ڕ وێنه‌ی خوێندکارانی کورد له‌ مه‌دره‌سه‌ی نیزامی



له‌ مه‌ڕ وێنه‌ی خوێندکارانی کورد له‌ مه‌دره‌سه‌ی نیزامی باکۆ
دوای بڵاو کردنه‌وه‌ی وێنه‌ی خوێندکارانی کورد له‌ مه‌دره‌سه‌ی نیزامی باکۆ،که‌ له‌ سه‌ر ده‌می "ده‌وڵه‌تی جمهوورییه‌تی کوردستان"دا بۆ په‌روه‌رده‌ی نیزامی ناردرانه‌ وێنده‌رێ، به‌ خۆشییه‌وه زانیاری تازه‌ی زۆر به‌که‌لک به‌ ده‌ست ڕوانگه‌ گه‌یشتووه‌ که‌ به‌ زوویی جارێکی دیکه‌ له‌گه‌ڵ وێنه‌که‌ بڵاوی ده‌که‌مه‌وه‌‌.
زۆر له‌ وێنه‌که‌ خورد بوومه‌وه‌ و زۆرم هێنا و برد، ڕه‌حیمی سه‌یفی قازی [ڕه‌حیمی قازی]م له وێنه‌ به‌ کۆمه‌ڵه که‌‌ دا بۆ نه‌ناسراوه‌.ده‌کرێ به‌ دڵنیاییه‌وه‌ بڵێم ئه‌و له‌ کاتی هه‌ڵگرتنی وێنه‌که‌ له‌وێ ئاماده‌ نه‌بووه‌.به‌ڵام وێنه‌یه‌کی به‌ده‌سته‌وه‌یه‌ که‌ ئی ئه‌و سه‌روبه‌ندییه‌ وئه‌واله‌ سه‌ره‌وه‌ دا ده‌یبینن.

بابه‌تی زمانناسانه‌، مێژووناسانه‌ و کۆمه‌ڵناسانه‌


وه‌ک له‌م نووسینه‌ی خواره‌وه‌دا ده‌بینن ، به‌ڕێز زانیار بۆچوونی زۆر وه‌ستایانه‌ی له‌ مه‌ڕ بابه‌تی زمانناسانه‌ هه‌یه‌. بۆ سه‌لماندنی پێشنیاری زانستییانه‌ی به‌ڕێزیان سه‌رباسی ڕوانگه‌ ڕاست ده‌که‌مه‌وه‌ و له‌ دڵه‌وه‌ سپاسی تێبینییه‌ به‌ جێیه‌که‌ی ده‌که‌م
حه‌سه‌نی قازی

به‌ریز کاک حه‌سه‌ن،
سلاویکی گه‌رم و دوستانه‌ له‌ جه‌نابت و سوپاس بو ره‌خنه‌که‌ت و هیوادارم مانی نه‌بی!
ده‌مه‌وی لیره‌دا سه‌رنجی جه‌نابت بو بابه‌ته‌یکی ریزمانناسانه‌ رابکشیم که‌ پیوه‌ندیی راسته‌وخوی هه‌یه‌ به‌ ناونیشانی ویبلاگه‌که‌ی جه‌نابته‌وه‌. له‌م ویبلاگه‌دا نووسراه‌
"روانگه‌ ویبنووسیکه‌ بو لیکالا کردنه‌وه‌ی بابه‌تی زمانناسی، میژوویی و کومه‌لایه‌تی له‌مه‌ر کورد و کوردستان." ئه‌گه‌ر سه‌رنجیکی زیاتر بده‌ینه‌ ده‌سته‌واژه‌ی "بابه‌تی زمانناسی، میژوویی و کومه‌لایه‌تی"، بومان ده‌رده‌که‌وی که‌ هه‌ر سی وشه‌ی "زمانناسی"، میژوویی" و"کومه‌لایه‌تی" له‌ پیگه‌ی ئاوه‌لناودان بو ناوی "بابه‌ت". جه‌نابه‌ت له‌ من باشتر ده‌زانی که‌ وشه‌ی "زمانناسی" ناوه‌ و ئه‌گه‌ر بمانه‌وی له‌ کوردیدا ئاوه‌لناوی بو ساز بکه‌ین، ئه‌وا ده‌توانین که‌لک له‌ وشه‌ی زمانناسانه‌ وه‌ربگرین.
ئه‌گه‌ر هه‌ر دوو وشه‌ی "میژوویی" و "کومه‌لایه‌تی" ئاوه‌لناو بن، که‌واته‌ پیویسته‌ لیره‌د‌ا له‌جیاتی "زمانناسی" ئاوه‌لناوی زمانناسانه‌ به‌کار بهینین. بویه‌، ده‌لیم وشه‌ی "کومه‌لایه‌تی" ئاوه‌لناوه‌ چونکه‌ ده‌زانم جه‌نابت لیره‌دا به‌ پیچه‌وانه‌ی بوچوونه‌که‌ی ره‌حمه‌تی مه‌سعوود محه‌مه‌د وشه‌ی کومه‌لایه‌تی وه‌کوو ئاوه‌لناو ره‌چاو ده‌که‌ی (ره‌حمه‌تی مه‌سعوود محه‌مه‌د پیی وایه‌ کومه‌لایه‌تی، وه‌کوو مروڤایه‌تی و تاکایه‌تی و رابه‌رایه‌تی و هتد، ناوه‌ نه‌ک ئاوه‌لناو؛ به‌ هه‌ر حال ئه‌مه‌ بابه‌تیکی تره‌ و پیوه‌ندی به‌م باسه‌ی ئیستاوه‌ نییه.‌)
لیره‌دا پیویسته‌ ئاماژه‌ش بو ئه‌و خاله‌ بکه‌م که‌ ده‌کری جگه‌ له‌ پاشگری "انه‌" و "یانه‌" (وه‌ک زمانناسیانه‌) ئاوه‌لناویکی تریش بو ئه‌و وشه‌ و زاراوانه‌ دابنیین که‌ به "ناسی" یه‌وه‌ کوتایی‌یان پیدی وه‌ک ده‌رووننانسی، کومه‌لناسی، مروڤناسی و هتد. ئه‌م ئاوه‌لناوه‌ که‌ لیره‌دا باسی لیده‌که‌م به‌ پاشگه‌ی "یک" ه‌وه‌ ساز ده‌کری. ده‌زانم له‌وانه‌یه‌ جه‌نابت یان خوینه‌رانی تر لیره‌دا توزی تووشی سه‌رسوورمان بن؛ که‌واته‌ با زیاتر باسه‌که‌ روون بکه‌مه‌وه.‌
له‌و زمانانه‌ی ره‌گیان له‌ ناو زمانی لاتیندایه‌، وه‌ک فه‌ره‌نسی و ئینگلیزی، پاشگری "یک" ئاوه‌لناوسازکه‌ره‌ وه‌ک ئایدیولوژیک یان رومانتیک که‌ ئاوه‌لناوی ئایدیولوژی و رومانسن. لیره‌دا له‌وانه‌یه‌ چه‌ند خوینه‌ریک خیرا تووشی واق ورمان بن و بلین باشه‌ یاساوریسای ریزمانناسانه‌ی ئه‌و زمانانه‌ پیوه‌ندییان به‌ زمانی کوردییه‌وه‌ چییه‌
کومه‌لی نووسه‌ر و وه‌رگیری فارس، وه‌ک داریووش ئاشووری و بابه‌ک ئه‌حمه‌دی، وای بو ده‌چن که‌ پاشگری "یک" له‌ زمانی فارسی میانه‌دا به‌کار هینراوه‌ و که‌واته‌ ئه‌وان هه‌ندی جار له‌ نووسراوه‌کانیاندا له ئاوه‌لناوی "زبانشناسیک" که‌لک وه‌رده‌گرن.
ماموستا مه‌سعوود محه‌مه‌د (به‌ بی ئاگاداربوون له‌ روانگه‌ی ئه‌و دوو نووسه‌ره‌ فارسه‌) له‌ زاراوه‌ناسی پیوانه‌دا پیی وایه‌ که‌ له‌ کوردیشدائه‌کری له‌ پاشگری "یک" بو سازکردنی ئاوه‌لناو سوود وه‌ربگرین. ئه‌و نموونه‌یه‌ش که‌ ده‌یهینیته‌وه‌ وشه‌ی "په‌لیک" ه‌ که‌ پیی وایه هه‌مان "په‌لکراو"ه‌ (په‌لیک ئه‌و چیوه‌ په‌لکراوه‌یه‌ که‌ مندالان له‌ یارییه‌کی کونی کورده‌واریدا به‌کاری ده‌هینن). که‌واته‌، ده‌رئه‌نجامی باسه‌که‌مان تا ئیره‌ ئه‌وه‌یه‌ که‌ به‌ مه‌به‌ستی دانانی ئاوه‌لناو بو که‌مه‌له‌ ناویک وه‌ک زمانناسی و کومه‌لناسی ده‌توانری که‌لک له‌ 'زمانناسانه'‌، 'زمانناسیانه'‌ و زمانناسیک' و ' کومه‌لناسانه‌'، 'کومه‌لناسیانه‌' و 'کومه‌لناسی' و 'کومه‌لناسیک' وه‌ربگیردری.
هه‌رچه‌نده‌، ده‌بی ئه‌وه‌ش بلیم که‌ من و چه‌ند هاورییه‌کم سه‌ره‌تا وشه‌ی زمانناسه‌کی و کومه‌لناسه‌که‌ی-مان وه‌ک ئاوه‌لناو به‌کار دهینا و به‌لگه‌که‌شمان کو‌مه‌‌له‌ ئاوه‌لناویکی تر بوو وه‌ک ده‌شته‌کی و گونده‌کی و ده‌ره‌کی وهتد. (هه‌رچه‌نده‌ لیره‌شدا ره‌حمه‌تی مه‌سعوود محه‌مه‌د بیر و بوچوونی خوی هه‌یه‌) به‌لام با له‌مه‌ زیاتر دریژدادری نه‌که‌م.
به‌ کورتی، له‌ فارسیدا بو دروستکردنی ئاوه‌لناوی وشه‌یه‌کی وه‌ک 'جامعه‌شناسی' سی ریگامان له‌به‌ر ده‌ستدایه‌ که‌ ئه‌نجامه‌کانیان ده‌بنه‌: جامعه‌شناسانه‌، جامعه‌شناسیک و جامعه‌شناختی. له‌ کوردیشدا، چوار ریگه‌مان هه‌یه‌ له‌ ئه‌نجامه‌کانیان ده‌بنه‌: کومه‌لناسانه‌، کومه‌لناسیانه‌، کومه‌لناسیک و کومه‌لناسه‌کی. هه‌رچه‌نده‌ ریگایه‌کی پینجه‌میش هه‌یه‌ که‌ ئیدی تاقه‌تم نییه‌ باسی بکه‌م چونکه‌ قسه‌ و باسی زور هه‌لده‌گری.
ئیستا له‌ نووسینی کوردیدا به‌ شیوه‌یه‌کی گشتی له‌ کومه‌لناسانه‌ که‌لک وه‌رده‌گرین تا ئه‌و نموونه‌کانی تر. ئه‌م باسه‌م بویه‌ هینایه‌ گوری چوونکه‌ ئه‌مروکه‌ له‌ بووسینی زور که‌سدا ده‌بینم که‌، بو نموونه‌، جیاوازیی نیوان پیشه‌سازی و پیشه‌سازانه‌ ره‌چاو نه‌که‌ن. به‌و هیوایه‌ی جه‌نابت، که‌ ریزی زورم بوتان هه‌یه‌ و وه‌ک مروڤیکی چالاک و کاریگه‌ر و خه‌مخوری گه‌له‌که‌مان سه‌یرتان ده‌که‌م، جیاوازیی نیوان زمانناسی و زمانناسانه‌ ره‌چاو بکه‌ن، هه‌رچه‌ند ده‌زانم جه‌نابت پیشتر ‌ بیرت له‌ زوربه‌ی خاله‌کانی ناوه‌روکی ئه‌م یاداشته‌ کردوته‌وه‌‌، به‌لام له‌ نووسینی ده‌سته‌واژه‌ی "بابه‌تی زمانناسی، میژوویی و کومه‌لایه‌تی" دا‌ سه‌رنجی ئه‌وتوت نه‌داونه‌تی.
داوای لیبوردن ده‌که‌م کاتی جه‌نابتم گرت و هیوادارم به‌رده‌وام چاومان به‌ بابه‌ته‌ به‌پیزه‌کانت روون بیته‌وه‌.

زانیار

Tuesday, February 5, 2008

بۆ بیره‌وه‌ری سه‌ید ڕه‌سووڵی دێهقان


بۆ بیره‌وه‌ری سه‌ید ڕه‌سووڵی دێهقان
حه‌سه‌نی قازی

له‌ پاییزی ساڵی 1983 بۆ چه‌ند مانگێک له‌ ئوڕووپاوه‌ چوومه‌ بنکه‌ی سه‌رکردایه‌تی حدکا له‌ شینکایه‌تی و ئه‌وه‌ سه‌رده‌مێک بوو که‌ ئاماده‌یی به‌سترانی کۆنگره‌ی شه‌شه‌می حیزب ده‌کرا.پێش ئه‌وه‌ی بچمه‌وه‌ کوردستان نێو و نێوبانگی سه‌ید ڕه‌سووڵی بابی گه‌وره‌م زۆر بیستبوو، به‌ڵام به‌ گه‌وره‌یی قه‌ت له‌ نزیکه‌وه‌ نه‌مدیبوو.به‌ ئاسته‌م و دوو به‌ڵا وه‌بیرم دێ ‌ جارێک له‌ گه‌ڵ سه‌ید عه‌بدوڵای ئێسحاقی [ئه‌حمه‌د تۆفیق] له‌ سابڵاغی هاتنه‌ ماڵی ئێمه‌،به‌ڵام نا‌زانم هۆی ئه‌و سه‌ردانه‌چ بوو.
ئه‌و کاته‌ی ئه‌من چوومه‌ سه‌فه‌ره‌ و زه‌روون نه‌ک ته‌سه‌ورێکی واقیع بینانه‌، به‌ڵکوو هه‌ستێکی ئیحساسیم به‌رانبه‌ر به‌ خۆم و ده‌ور وبه‌ر هه‌بوو.به‌ کوردی و کورتییه‌که‌ی نه‌مده‌زانی به‌ کرده‌وه‌ ئاکاروهه‌ڵسوکه‌وتی"دێمۆکراتی" و " کوردانه‌" چۆن ڕه‌نگده‌داته‌وه‌، به‌ڵام ئه‌وه‌م ده‌زانی که‌ قسه‌ و گوته‌ هه‌میشه‌ ده‌بێ به‌ پێوانی کرده‌وه‌ و کریار له‌ محه‌ک بدرێ.
ئه‌من له‌ سه‌روبه‌ندێک دا سه‌ید ڕه‌سووڵم دی، که‌ به‌رپرسیاره‌ تییه‌کی ئه‌وتۆی له‌ ڕێوه‌به‌ری حدکا دا نه‌مابوو،له‌ گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا، هه‌لس و که‌وتی وه‌کوو ڕێبه‌ڕێک وابوو، ده‌مدی به‌ زمان و مه‌نتقی لادێی له‌ گه‌ڵ لادێییه‌ک و به‌ زمانێکی "شارستانیانه‌" له‌ گه‌ڵ یه‌کی "شارستانی" ده‌دوێ و له‌ قسه‌ و ئاکاریه‌وه‌ ده‌رده‌که‌وت ناسیاوی له‌ گه‌ڵ کۆمه‌ڵگه‌که‌ی زۆر قووڵتره‌ له‌وه‌ی که‌ پله‌ی "فه‌رمی" ڕه‌فتاری ئاڵوگۆڕ کا. هه‌ستی ده‌کرد هێندێک دڵمه‌ندم، به‌ڵام نه‌ک هه‌ر ئاگری ناڕه‌زایه‌تی و ڕه‌خنه‌ی منی نه‌ ده‌گه‌شانده‌وه‌ و "بڵێسه‌" که‌ی خۆشتر نه‌ده‌کرد، به‌ڵکوو حه‌ولی ده‌دا قووڵتر بیر بکه‌مه‌وه‌ و حه‌ول بده‌م ڕاستیه‌کان ئه‌وجۆره‌ی که‌ هه‌ن تێبگه‌م.
ڕۆژێک تۆپخانه‌ی ئێران به‌ خه‌ستی ناوچه‌که‌ی کاتیوشا باران ده‌کرد، سه‌ید ڕه‌سووڵم دی بێ ئه‌وه‌ی که‌مترین شڵه‌ژانێکی پێوه‌ دیار بێ، له‌ ده‌رگای هۆڵی کۆبوونه‌وه‌ که‌ له‌ به‌ر زرمه‌ی تۆپان دواخرابوو،هاته‌ ده‌رێ داوای کرد به‌ بناری دا هه‌ڵکشێین و خۆن په‌سار ده‌ین.
له‌سه‌ر بڵینداییه‌ک که‌ جه‌ماعه‌تێکی دیکه‌ به‌ره‌و حدکا سه‌نگه‌ریان لێ دابوو، که‌سمان نه‌دی، به‌ڵام دیار بوو ئه‌وانه‌ی له‌وێبوون خه‌ریکی کایه‌ی شه‌تره‌نج بوون و له‌ به‌ر زرمه‌ زرمی عه‌جه‌مان خۆیان نه‌دیو کردووه‌.سه‌ید ڕه‌سووڵ هه‌رای لێکردن کاکه‌ وه‌رنه‌وه‌ هیچ نییه‌، وه‌رن له‌ سه‌ر کایه‌ی شه‌تره‌نجه‌که‌تان به‌رده‌وام بن.پێشمه‌رگه‌کان هاتنه‌وه‌ جێی خۆیان و ده‌مدی که‌ مه‌تانه‌ت و قووڵوومه‌ندی سه‌ید ڕه‌سووڵ چه‌نده‌ی شوێن له‌ سه‌ر داناون ، هه‌رچه‌نده‌ش دۆستایه‌تییه‌کی ئه‌وتۆشیان له‌گه‌ڵ حدکا نه‌بوو.
جارێکێش به‌یه‌که‌وه‌ چووینه‌ بنکه‌ی " هێزێکی سه‌رانسه‌ری" و ده‌مدی ئاماده‌ بووانی کۆبوونه‌وه‌که‌ چه‌نده‌ ڕێزی لێده‌گرن. زۆرم وشه‌ و زاراوه‌ی ناوچه‌یی له‌ زمان سه‌ید ڕه‌سووڵه‌وه‌ نووسیوه‌ته‌وه‌،به‌داخه‌وه‌ ئێستا له‌به‌رده‌ستم دانین که‌ هێندێکیان بکه‌مه‌ تێهه‌ڵکێشی ئه‌م نووسینه‌.
ئه‌مساڵ دوای " بیست ساڵ بێده‌نگی" ئه‌و بۆنه‌یه‌ی له‌ سوێد به‌ڕێوه‌ چووه‌، ده‌سپێکێکی هێژایه‌ بۆ له‌ سه‌ر حه‌ق کردنه‌وه‌ و حه‌ولدان بۆ تیشک خستنه‌ سه‌ر ڕاستی.
سه‌ید ڕه‌سووڵێکی به‌وخه‌سڵه‌تانه‌ی له‌ سه‌ره‌وه‌ باسم کرد بۆ ئه‌وه‌نابێ و لێی ناوه‌شێته‌وه‌ که‌سێک بێ‌ ئاگای له‌ بێ حورمه‌تی کردن به‌ گڵکۆی مه‌لا مسته‌فای بارزانی بێ. بۆ ڕه‌وینه‌وه‌ی تاوانی ده‌ستتێدابوون له‌جینایه‌تی تێڕۆڕی سه‌ید ڕه‌سووڵی دێهقان و دڵدانه‌وه‌ی که‌سو کاری ئه‌منیش ده‌نگم ده‌خه‌مه‌ پاڵ ئه‌و ده‌نگانه‌ی داوا له‌‌ سه‌رۆکایه‌تی پارتیی دێمۆکراتی کوردستانی عێراق ده‌که‌ن به‌ ڕه‌سمی ئه‌و تاوانه‌ له‌ سه‌ر خۆیان وه‌لاده‌ن و یارمه‌تی بکه‌ن بۆ دۆزینه‌وه‌ی بکه‌رانی ڕاسته‌ قینه‌ی کرده‌وه‌ی نگریسی سووکایه‌تی به‌ گڵکۆی بارزانی و قاتڵانی سه‌ید ڕه‌سووڵی دێهقان و بیانده‌نه‌ ده‌ست عه‌داڵه‌ت.
سه‌ید ڕه‌سووڵ زیندوو نابێته‌وه‌، به‌ڵام یادیشی کوێر نابیته‌وه‌.
http://www.ruzange.blogspot.com

وێنه‌ ده‌ڵێ بمناسنه‌وه‌ به‌شێکم له‌ مێژووی سیاسی ئێوه‌


نوسخه‌یه‌کی دیکه‌ له‌ وێنه‌ی خوێندکارانی کورد له‌ مه‌دره‌سه‌ی نیزامی باکۆ.
ئه‌م نوسخه‌یه‌ به‌ڕێزێک گه‌وره‌یی نواندووه‌ و بۆ ڕوانگه‌ی ناردووه،
وه‌ک ده‌رده‌که‌وێ
گه‌لێک له‌ نوسخه‌ی به‌رده‌ستی ئێمه‌ ڕووناکتره‌.
ریزی دوویه‌م له‌ ڕاسته‌وه‌بۆچه‌پ، نه‌فه‌ری یه‌که‌م : خه‌لیلی سه‌دیقی
ڕیزی دوایی له‌ ڕاسته‌وه‌ بۆ چه‌پ، نه‌فه‌ری ئاخر : غه‌نی بلووریان

وێنه‌ ده‌ڵێ بمناسنه‌وه‌، به‌شێکم له‌ مێژووی سیاسی ئێوه



وێنه‌ ده‌ڵێ بمناسنه‌وه‌، به‌شێکم له‌ مێژووی سیاسی ئێوه!

سه‌باره‌ت به‌ کاروچالاکی ئه‌و خوێندکاره‌ کوردانه‌ی وا‌ له‌ سه‌رده‌می کۆماری کوردستان دا بۆ په‌روه‌رده‌ی نیزامی ناردرانه‌ ئازه‌ربایجانی شووره‌وی و دوای تێکچوونی کۆمار نه‌گه‌ڕانه‌وه،‌لێکۆڵینه‌وه‌ی هه‌موو لایه‌نه‌و ئۆبژێکتیف نه‌کراوه‌.

ئه‌و چالاکییانه‌ له‌ سه‌رده‌مێکدا کاردانه‌وه‌ی خۆی هه‌بووه‌ له‌ سه‌ر پاراستنی وره‌ی کۆمه‌ڵانی خه‌ڵک.له‌ هه‌لومه‌رجێکدا که‌ به‌ دوای ڕووخانی حوکمی خۆیی گه‌لانی کورد و ترکی ئازه‌ربایجان له‌ ئێران دا،ڕێژیمی شایشایانی بڕستی له‌ هه‌موو ده‌نگێگی مافخواز بڕیبوو و وه‌ک ده‌ڵێن " که‌س نه‌ی ده‌وێرا سه‌ری [سیڕی] دڵی هه‌ڵاوێ." به‌رنامه‌ کوردییه‌کانی "ڕادیۆ دزه‌" که‌ ڕه‌حیمی قازی و عه‌لی گه‌لاوێژ له‌ هه‌ڵسووڕێنه‌ره‌‌ سه‌ره‌کییه‌کانی بوون وه‌ک به‌شێک له‌و تێکۆشانه‌،یه‌ک له‌ئامرازه‌ کانی هه‌ستانه‌وه‌ و بووژانه‌وه‌ی بزووتنه‌وه‌ی کوردایه‌تی بوو له‌ هێندێک ناوچه‌ی ڕۆژهه‌ڵاتی کوردستان له‌و سه‌روبه‌ندی دا.

سه‌باره‌ت به‌ تێکۆشان و هه‌ڵسوورانی ئه‌و کوردانه‌ی به‌ دوای ڕووخانی کۆمار دا له‌ شووڕه‌وی مانه‌وه‌ و نه‌گه‌ڕانه‌وه‌، حه‌ول ده‌ده‌م به‌ره‌ به‌ره‌ به‌ پاڵپشتی به‌ڵگه‌ و پرسیارکردن لێروله‌وێ هێندێک تیشک بخه‌مه‌ سه‌ر ئه‌و بابه‌ته‌.

ئه‌م وێنه‌یه‌ی له‌ سه‌ره‌وه‌ دا ده‌یبینن و له‌ به‌ر خانووی مه‌دره‌سه‌ی نیزامی باکۆ کاتێک له‌ ساڵی 1946 و به‌رله‌ ڕووخانی کۆمار گیراوه‌،وێنه‌ی 48 له‌و خوێندکارانه‌ی تێدایه‌.سه‌رچاوه‌ی جیاواز ژماره‌ی خوێندکاره‌کانیان به‌ 55 تا 67 که‌س داناوه‌.زۆربه‌ی ئه‌و خوێندکارانه‌ هه‌ر به‌ بیستنی تێکچوونی بزووتنه‌وه‌ گه‌ڕانه‌وه‌ کوردستان ویه‌ک له‌وان،غه‌نی بلووریان له‌ بێره‌ورییه‌کانی خۆی (ئاڵه‌کۆک) دا له‌ ڕوانگه‌ی خۆیه‌وه‌ ئه‌و به‌سه‌رهاته‌ی باس کردووه‌.

به‌جێیه‌ به‌ یارمه‌تی ئه‌م وێنه‌یه‌ و به‌ پرس کردن له‌و که‌سانه‌ی ماون نێو و ژماره‌ی ته‌واوی خوێندکاره‌کان ساخ بکرێته‌وه‌.

ئه‌و که‌سانه‌ی ئه‌من له‌م وێنه‌یه‌ی سه‌ره‌وه‌ دا بیانناسمه‌وه‌ ئه‌وانه‌ن: ڕیزی یه‌که‌م،دانیشتوو، له‌ ڕاسته‌وه‌ بۆ چه‌پ نه‌فه‌ری سێیه‌م که‌ریمی مه‌نسووری قازی (کۆچی دوایی کردووه‌)،ڕیزی دووم له‌ ڕاسته‌وه‌ بۆ چه‌پ نه‌فه‌ری چواره‌م ڕه‌حمانی قازی (ماوه‌)،ڕیزی چواره‌م، دانیشتوو، له‌ ڕاسته‌وه‌ بۆ چه‌پ، نه‌فه‌ری یه‌که‌م حوسێنی فه‌تاحی قازی ( کۆچی دوایی کردووه‌)،نه‌فه‌ری سێیه‌م سه‌ید عه‌زیزی شه‌مزینی ( کۆچی دوایی کردووه‌).

لیسته‌یه‌کی ناته‌واو له‌و خوێندکارانه‌ی له‌ سه‌ر ده‌می کۆماری کوردستان دا ناردرانه‌ ئازه‌ربایجانی شووه‌ره‌وی:

1. سوڵتانی وه‌ته‌میشی خه‌ڵکی سابڵا‌غ

2. سه‌ید که‌ریمی ئه‌یووبی خه‌ڵکی سابڵاغ

3. عه‌بدولڕه‌حمانی حه‌له‌وی خه‌ڵکی سابڵاغ

[ ئه‌و سێ که‌سه‌ بۆ خوێندنی ئاسایی ناردرا بوون]

4. سه‌ید عه‌زیزی شه‌مزینی خه‌ڵکی باتاس (باشووری کورستان)

5.عه‌لی گه‌لاوێژ خه‌ڵکی ساروقامیش [ی سه‌ر جه‌غه‌توو]

6.که‌ریمی مه‌نسووری قازی خه‌ڵکی ساروقامیشی [سه‌ر ته‌ته‌هوو]

7.فه‌تاحی قازی خه‌ڵکی حاجیابات

8.حه‌سه‌نی قازی خه‌ڵکی حاجیابات

9.غه‌نی بلووریان خه‌ڵکی سابڵاغ

10. حوسێنی فه‌تاحی قازی خه‌ڵکی قزڵجه‌

11.ڕه‌حمانی قازی خه‌ڵکی سابڵاغ

12.محه‌مه‌دی سه‌دیقی خه‌ڵکی سابڵاغ

13.ڕه‌حمانی گه‌رمیانی (حاجی با‌غر) خه‌ڵکی سابڵاغ

14.قادری ڕیحانی خه‌ڵکی سابڵاغ

15. مسته‌فای سه‌ڵماسی [ شه‌ڵماشی ] خه‌ڵکی سابڵاغ

16.محه‌مه‌دی ڕه‌ییانی خه‌ڵکی سابڵاغ

17.حه‌سه‌نی حیسامی خه‌ڵکی شێخاڵی

18.قادری مه‌حموود زاده‌ خه‌ڵکی سابڵاغ

20.حه‌بیبوڵای قاسملوو خه‌ڵکی ورمێ

21. ڕه‌حیمی سه‌یفی قازی خه‌ڵکی گوێگجه‌لی

22. خوسره‌وی زولفه‌قاری خه‌ڵکی محاڵی

ئه‌م که‌سانه‌ی خواره‌وه‌ش هه‌ر له‌و سه‌روبه‌ندی دا یان له‌ دوای تێکچوونی کۆمار چوونه‌ شووڕه‌وی

23. حامیدی خوسره‌وی خه‌ڵکی سابڵاغ [ له‌ گه‌ڵ بارزانییه‌کان چوو]

24.هاجه‌ری زه‌ندی [کچی عه‌زیز ئه‌ڵمانی]

25.عه‌بدوڵای ڕه‌زماوه‌ر خه‌ڵکی کرماشان

26.مرادی ڕه‌زماوه‌ر خه‌ڵکی کرماشان [ئه‌فسه‌ری فیرقه‌ی دێمۆکڕاتی ئازه‌ربایجان]

27. حه‌مه‌دی مه‌ولوود خه‌ڵکی سابڵاغ [ پێشمه‌رگه‌ و فه‌رمانده‌ی کۆماری کوردستان]

ئه‌و خوێندکارانه‌ی له‌ شووڕه‌وی مانه‌وه‌

1.سوڵتانی وه‌ته‌میشی [ دوکتوری پژیشکی]

2.سه‌ید که‌ریمی ئه‌یووبی [ دوکتورای زمانناسی ]

3.سه‌ید عه‌زیزی شه‌مزینی [ دوکتورای زانستی سیاسی]

4.ڕه‌حمانی گه‌رمیانی [ دوکتوری پژیشکی]

5.حه‌سه‌نی حیسامی [ دوکتوری پژیشکی]

6. عه‌لی گه‌لاوێژ [ دوکتورای ئابووری]

7.ڕه‌حیمی قازی [سه‌یفی قازی]، [ دوکتورای مێژوو ]

8.مسته‌فای سه‌ڵماسی [شه‌ڵماشی]، [ دوکتوری پژیشکی ]

9.قادری مه‌حموود زاده‌ [ دوکتوری پژیشکی]، [ دوکتور مه‌حموود زاده‌ [ئاسۆ ] له‌گه‌ڵ زۆربه‌ی خوێندکاره‌کان گه‌ڕاوه‌‌ سابڵاغێ، به‌ڵام دیسان له‌گه‌ڵ دۆستێکی خۆی به‌ به‌ نێوی ... فه‌رهادی چووه‌وه‌ شووڕه‌وی. دوکتور ئاسۆ به‌ر له‌وه‌ی کۆچی دوایی بکا به‌ دوور ودرێژی به‌سه‌رهاتی ژیانی خۆی به‌ زمانی فارسی بڵاو کردووه‌ته‌وه‌. و به‌داخه‌وه‌ هاوڕێیه‌که‌ی له‌ زیندانی شووڕه‌وی دا مردووه‌ و یان خۆی دوایی به‌ ژیانی هێناوه.

11. خوسره‌وی زولفه‌قاری [ دوکتوری پژیشکی]، ئه‌و دوای خوێندن گه‌ڕایه‌وه‌ وڵات، ماوه‌یه‌ک له‌ مه‌هاباد کاری کرد به‌لام، دواتر چووه‌ ئه‌مریکا.

12.عه‌بدوڵای ڕه‌زماوه‌ر

13.مرادی ڕه‌زماوه‌ر [ دوکتورای زانستی سیاسی]

14.ڕه‌عنای باقی حه‌سه‌نه‌ شه‌لی [ هاوسه‌ری قادری مه‌حموود زاده‌]،دواتر به‌ یارمه‌تی سه‌ید عه‌بدوڵای ئیسحاقی [ئه‌حمه‌د تۆفیق] به‌ ڕیگه‌ی عێراق دا له‌ گه‌ڵ منداڵ[ه‌کان]ی چووه‌ لای مه‌حموود زاده‌ له‌ باکۆ

15. حه‌مه‌دی مه‌ولوود [ باغه‌وان]

هیوا دارم ئه‌و که‌سانه‌ی ئه‌م بابه‌ته‌یان به‌رچاو ده‌که‌وێ به‌ پرس و ڕا له‌ گه‌ڵ که‌سانی به‌ ساڵداچوو و به‌ یارمه‌تی ئه‌و وێنه‌یه‌ی لێره‌دا ده‌یبینن، حه‌ول بده‌ن بۆ ساخکردنه‌وه‌ی نێوی گشت ئه‌و خوێندکارانه‌ی کۆماری کوردستان ناردنی بۆ شووڕه‌وی و ئه‌م نووسه‌ره‌ی لێ ئاگادار که‌نه‌وه‌ . ده‌بێ یادی هه‌مووشیان بکه‌ینه‌وه‌ که‌ به‌ داخه‌وه‌ ئێستا زۆربه‌ی هه‌ره‌ زۆریان له‌ ژیاندا نه‌ماون.

حه‌سه‌نی قازی

فێڤرییه‌ی 2008