Saturday, December 25, 2010

هێمن و هەژار لە ڕۆژنامەی آذربایجان دا




هێمن و هەژار لە ڕۆژنامەی آذربایجان دا

ڕۆژنامەی آذربایجان وەک بڵاوکەرەوەی بیری فیرقەی دێمۆکراتی ئازەربایجان ٣٧٠ ژمارەی لێ بڵاو بووەتەوە. ژمارەی یەکەمی لە ١٤ی خەرمانانی ١٣٢٤ی هەتاوی و دوایین ژمارەی لە ٢٠ی سەرماوەزی ١٣٢٥ی هەتاوی بڵاو کراوەتەوە، واتە ڕۆژێک بەر لە تێکچوونی حکوومەتی نیشتمانی. لەیەکێک لەو ژمارانەی ئازەربایجان دا زانیارییەک دەخوێنینەوەتا ئەو جێگایەی من بزانم تا ئێستا لە هیچ سەرچاوەیەک لە مەڕ مێژووی کۆماری کوردستان دا ئاماژەی پێ نەکراوە ئەویش هەڵبژاردنی حاجی مستەفای داودی یە وەکوو ئەندامی هەیئەت ڕەئیسەی کونگرەی میللی ئازەربایجان. ئازەربایجان باسی چەند سەردان و دیداری پێشەوا قازی محەمەد لە تەورێز و هەر وەها "پەیمانی" نێوان کوردستان و ئازەربایجانیشی تێدایە.
بابەتێکی دیکەی چاوڕاکێش لە ژمارەکانی آذربایجان دا لە ژێر سەردێڕی " کوردلر" (کوردەکان) بە زنجیرە و بە شێعر بڵاو کراوەتەوە لە نووسینی نووسەرێکی هەرمەنی بە نێوی ئۆهانێس غۆتاسیان کە موزەفەری درەفشی وەریگێڕاوەتە سەر زمانی ترکی ئازەربایجانی. ئەو بابەتە وێدەچێ هوندنەوەی یەک لە دەقەکانی "مەمی ئالان" بێ. لە ژمارەی ٢١٧ و ٢٢١ی ئازەربایجان دا ( چوارشەمۆ ١٥ی جۆزەردان و دووشەمۆ ٢٠ جۆزەردان) وەرگێرانی شێعری "تۆم هەر لە بیرە"ی هێمن و بابەتێک بە نێوی " نامیلکەی شێعرەکانی شاعیری جەوانی کورد هەژاز بڵاو بووەوە" بە قەڵەمی م. چاپ کراوە. بەڵام دەستەی نووسەرانی "آذربایجان" وێنەی هێمن و هەژاریان وەک لە کۆپی بڕاوەی ڕۆژنامەکە دا دەبینن تاق و جووت کردووە، لە بن وێنەی هەژار نووسیویانە " کورد شاعرلریندن "هیمن" " و لە بن وێنەی هێمن یشدا نووسیویانە " کورد شاعرلریندن هژار". تۆ بڵێی لەو سەروبەندی دا هێمن یان هەژار پەرژابن و ئەو هەڵەیەیان بە چاو دەستەی نووسەرانی آذربایجان دا دابێتەوە؟
ئەوەی زۆر سەرنجڕاکێشە وەرگێڕانی وەستایانەی شێعری "تۆم هەر لە بیرە" ی هێمنە لە لایەن موزەفەری درەفشی یەوە کە ڕەنگە بۆ خوێنەرەوەی کورد نێوێکی تەواو نەناسیاو بێ. بە لەبەرچاوگرتنی ئەوەی کە بابەتی " کوردلر"یش هەر ئەو وەریگێڕاوە؛ دیارە نازانین لە چ زمانێکەوە، دەبێ شارەزاییەکی باشی لە سەر زمانی کوردی هەبووبێ. وێنەی موزەفەری درەفشی وەک یەک لە شاعیرانی ئازەربایجان لە ڕۆژنامەکەدا چاپ کراوە.هەژار لە "چێشتی مجیور" دا باسی سەفەری تەورێز و بڵاو بوونەوەی "لایلای" کردووە.
لێرە دا هەر دووک بابەتەکە ئەو جۆری لە "آذربایجان " دا هاتوون لە گەڵ ئەو دەقەی شێعری هێمن کە لە ڕۆژنامەی کوردستان دا بڵاو بووەتەوە – بڕێک جیاوازە لە گەڵ چاپەکانی دواتری " تۆم هەر لەبیرە" – و وەرگێرانی ئەو بابەتەی م. سەبارەت بە نامیلکەی هەژاری نووسیوە دەخوێننەوە.

حەسەنی قازی

هیمن کوردجەدەن ترجمە ایدەنی مظفر درفشی

سنی اونوتامارام گوزەل وطنیم!

کورد شاعرلریندن " هیمن"


سوینج بادەسیندەن مست اولان زمان
فرحدەن اوچارکن روحیم بدنیم
او زمانکە یوخدور قلبیمدە دومان
سنی اونوتمارام گوزەل وطنیم!

کونلومی دوتارکن، کدر، غصە، غم
سیخارکن جسیمیمی، روحیمی الم
ئوزومی سنیلە دلشاد ایدەرەم
سنی اونوتمارام گوزەل وطنیم

گئجە یورغون جسمیم رختخوابدە کن
گوندوز چالیشارکن جدیت ایلن
هر حالدا، هر یاندا، امین اول گینن
سنی اونوتمارام گوزەل وطنیم

گزمگە گیدەرکن باغا، گلزارا
مفتون اولان زمان، بیر شوخ نگارا
حتی سوز قوشارکن گون اوزلی یارا
سنی اونوتمارام گوزەل وطنیم

او دم کە سرخوشام می مجلیسندە
و یا نماز قیلوب دعا ایدەندە
عمریمین گونیمین سون لحظەسیندە
سنی اونوتمارام گوزەل وطنیم

سفر دە، حضردە، غربتدە،ایلدە
ایستیدە،سویوقدا، طوفاندا،سیلدە
دایم عزیز آدون ازبردور دیلدە
سنی اونوتمارام گوزەل وطنیم

عشقوندە ای شیرین اولموشام فرهاد
بو یولدا کاش اولا هر زادیم برباد
ایستەر اسیر اولام ایسترسە آزاد
سنی اونوتمارام گوزەل وطنیم

****
تۆم هەر لە بیرە

لە شایی دا لە وەختی هەڵپەڕینا
لە خۆشی دا لە کاتی پێکەنینا
لە جەنگەی تاڵی و گریان و شینا
ئەمن ئەی نیشتمان تۆم هەر لە بیرە

بە شەو تاکوو بە سەرما زاڵ دەبێ خەو
بەڕۆژ تاکوو دووبارە دێتەوە شەو
لە کاتێکا کە دەدوێنم ئەم و ئەو
ئەمن ئەی نیشتمان تۆم هەر لە بیرە


زەمانێکی کە دەچمە سەیری گوڵزار
دەگەڵ پۆلی ڕەفیقانی وەفادار
تەنانەت وەختی دەسبازی دەگەڵ یار
ئەمن ئەی نیشتمان تۆم هەر لە بیرە

لە کاتێکا کە گێژ و وێژ و مەستم
لە کاتێکا کە نوێژی دا دەبەستم
کە هەڵ دێنم لە بۆ نییەت دوو دەستم
ئەمن ئەی نیشتمان تۆم هەر لە بیرە

زەمانێکی کە ڕادەبرم بەڕێ دا
زەمانێکی کە ڕادەکشێم لە جێ دا
لە شار و کووچە و کۆڵان و دێ دا
ئەمن ئەی نیشتمان تۆم هەر لە بیرە

لە عیشقی تۆ عەزیزم بوومە فەرهاد
چ غەمگین بم، چ مەحزوون بم، چ دڵشاد
چ ژێر دەست بم، چ سەربەست بم،چ ئازاد
ئەمن ئەی نیشتمان تۆم هەر لە بیرە

******
آذربایجان، نمره‌ 221، صفحه‌ 2، 2شنبه‌ 20 خرداد 1325

جوان کورد شاعری هژارین
شعرلر کتابچه‌سی نشر ایدیلمیشدر

کورد شاعرلریندن هژار
تبریز ده‌کئ سووه‌ت مدنیت ایوی استعدادلی کورد شاعری هژارین " لایلای" آدلی شعرلر کتابچه‌سینین اول کورد دیلینده‌ صونرادا ترجمه‌سینی آذربایجان دیلینده‌ نشر ایتمیشدر. کتابچه‌نین مقدمه‌سینده‌ جوان کورد شاعری هژارین حیات و یارادیجیلیغی حقینده‌ بئلر یازلمیشدیر:
بۆ جوان شاعرین 25 یاشی وار در. ایندی اونی بوتون ایران کوردلری تانییر. دورت ایلدنبری شعر یازماقلا مشغول اولان بو استعدالی شاعر گیت _گیده‌ ایران دان خارجنده‌، قا خمله‌ دن عراقداکی کوردلر آراسیندا نفوذ قازانماغا باشلامشدر. بیز اقخوجولاریمزین حضورینه‌ تقدیم اتیدیگیمیز بو کتابچه‌ وسیله‌ سیله‌ آذربایجاندا دا تانیاجاق و هیچ شبهه‌ یوخدر که‌ رغبت حالیله‌ چکلر. چونکه‌ هژارین شعرلرینده‌ اولدیقجا حساس بیر قلب دوگونمکده‌در. اونن شعرلری کورد ائلینن دردلرینه‌ ترجماندور. او گوزینه‌ دنیایه‌ آچار آچاماز کورد ائلینی آه‌ و ناله‌ ایچرسینده‌ گورموشدور.
ظلم آلتینده‌ یاشایان کوردون الملری اونوندا الملری اولموشدور. پریشانلیق اوزون مدت اونون قلبینه‌ حاکم گلمشدر.او بئله‌ بیرعجمی قناعت قلده‌ قیتمیشدر که‌ کورد ائلی ازلدن دنیایه‌ الی – قولی باغلی گلدیگندن آزادلیق نه‌ اولدوغونو هیچ بیر زمان بیلمیه‌جکتر.

عقلی، هوشلی بالام
آغلایرسان ، سبب نه‌ ؟
الینی باغلادیغیم
آغیر می گلیر سنه‌ ؟

کورد الی باغلی گلمیش
بو جهانه‌ ازلدن
طالعمز بئله‌ در
دوشون بالاجییم سن

بو پریشانلیق شاعرین فکرینی او قدر اثر ایتمیشدر که‌،او حتی ئوز یارینین قارا ساچلاریندا کوردون بختی دیئوب تعریف ایدیر. لاکین بو پریشانلیق اوزون سورمور. شاعر دوشونر که‌ پریشان قالماق کورد ائلی ایچون افتخار در.
او سنیانی و ئوز ائلی باشقا گوزله‌ گورمکه‌ باشلامش و بیله‌ بیر عقیده‌ صاحبی اولموشدور که‌ کورد ده‌ بیر گون آزاد اولا بیلر. بونون اوچون لازمدر که‌ او، چالیشسن، و وروشسون، علم و مدنیتن قدرتندن استفاده‌ ایدیب کورد فکرینین روشنلنمه‌سی یولوندا بی قیدلیک ایمه‌سین. خصوص شهریور حادثه‌سیندن سونرا شاعرین عقیده‌سی محکملنمیش ق کوردون آزاد و متمدن گله‌جگینه‌ اینانمشدر.

ایگرمی ایل یاغیلارین پنجه‌سینده‌ آغلادیق
ناله‌مزله‌،داشی، داغی، فلکلری داغلادیق

الیمیزله‌ بختیمیزین یولارینی باغلادیق
دیدیک یقین بو حیاتدا ئولمه‌لی ییک بیز آرتیق

ای فرشته‌، بیزه‌ نجات ویردی سنین املین
یاشا سنی. ای خلاصکار، یاشا بویوک ستالین

ائلین نجات یولین تاپان شاعر هژارین پریشانلقدان اوزاغلاشاراق کورد ائلینن آزادلیقی اوغروندا بیر عسکر کیمی مبارزه‌یه‌ باشلاییر...
کوردوستان دا جانلاتان ملی-دموقراتیک نهضتنده‌ بیر مبارز کیمی اشتراک ایتمیش،کوردلرین آزادلیقی و تمدن یولوندا قدم گوتوردیگینه‌ اینانمیشدر.او دور که‌اونون شعرلری تازه‌ بیر روحلا دولموش،قدرتلی بیر ایشیغلا مزینلمشدر.
شاعر کورد خلقینین آزادلیقنی قونشو و قارداش آذربایجان خلقی ایله‌ محکم بیرلیکده‌ و صمیمی دوستلوق دا گورور، ملی-دموقراتیک غلبه‌لر هواسی ایچرسینده‌ یاشایان آذربایجانئیلار هژارین شعرلرینی اوخویارکن قارداش کورد ائلینن ملی آزادلیق یولونداکی موفقیتلرینه‌ قوره‌کدن سه‌وینه‌جکدر.
م.


وەرگێڕانی کوردی

نامیلکەی شێعرەکانی شاعیری جەوانی کورد هەژار بڵاو بووەتەوە

ڕابیتەی فەرهەنگیی شوورەوی لە تەورێزێ نامیلکەیەکی لە شێعرەکانی شاعیری بە توانای کورد هەژار بە نێوی "لایلای" بڵاو کردووەتەوە ، لە پێشدا بە زمانی کوردی و دوایە بە وەرگێڕانی بۆ سەر زمانی ئازەربایجانی. لە سەرەتای ئەو نامیلکەیە دا سەبارەت بە ژیان و بەرهەمی شاعیری جەوانی کورد هەژار ئاوا نووسراوە:
ئەو شاعیرە جەوانە کوردە تەمەنی ٢٥ ساڵە.ئێستا هەموو کوردەکانی ئێران دەیناسن.ئەو شاعیرە بە توانایە کە لە چوارساڵ لەمەوبەرەوە خەریکی شێعر نووسین بووە کەم کەم لە دەرەوەی ئێرانیش و، لە وانە لە نێو کوردەکانی عێراق دا خەریکە جێی خۆی دەکاتەوە. ئێمە بەپێشكێش کردنی ئەو نامیلکەیە بە خوێنەرەوکانمان ئەو لە ئازەربایجانیشدا دەناسێنین و هیچ گومانی تێدا نییە کە سەرنجی دەدرێتێ. چونکە لە شێعرەکانی هەژار دا دڵێکی بەهەست لێدەدا. شێعرەکانی ئاوێنەی دەردەکانی میلەتی کوردە. ئەو کە هەر چاوی بە دنیایێ هەڵێناوە گەلی خۆی لە نێو ئاه و ناڵە دا دیوە.
ئەو ئێش و ئازارەی کورد لە ژێر زۆرداری دا چێشتوویەتی بووە بە دەرد وکوڵی ئەویش. پەرێشانی بۆ ماوەی درێژ بە سەر دڵ و هەناوی دا حاکم بووە، بە شێوەیەکی ئەوتۆ بەو ئاکامە گەیشتووە کە گەلی کورد هەر لە ئەزەلەوە بە دەست و قۆڵی بەستراوەوە هاتووەتە سەر ئەم دنیایە و هیچ کاتێک نازانێ ئازادی چییە.

ژیربەوە ڕۆڵەی ژیر و جوانم
لە داخی لانک دەگری دەزانم
بۆیە دەت پێچم تا خووی پێ بگری
نەک تا من ماوم لە بەندا بمری
بەڵام چونکو کورد ئەوەند بێ کەسە
بەشی لە دونیا کۆت و مەحبەسە

ئەو پەرێشانییە ئەوەندەی کار لە سەر فکری شاعیر کردبوو تەنانەت زولفی ڕەشی یارەکەشی پێ وەک بەختی کورد وابوو. بەڵام ئەو پەرێشانی و دەستەوەستانییە ماوەیەکی درێژ بەردەوام نابێ، شاعیر تێدەگا بە پەرێشانی مانەوە شانازییەکە بۆ گەلی کورد.
ئەو دەستدەکا بە چاوێکی دیکە لە دنیا و لە گەلەگەی بڕوانێ و دەگاتە ئەو باوەڕەی ڕۆژێک دێ کوردیش ئازاد بێ و بۆ وەدیهێنانی ئەو ڕۆژە پێویستە کار بکا و تێبکۆشێ و بە کەلک وەرگرتن لە زانست و شارستانییەت نابێ لە ڕێبازی ڕوونکردنەوەی بیری کورد دا کەمتەرخەم بێ. بەتایبەتی لە دوای ڕووداوی خەرمانان (شەهریوەری بیست) بیرو ڕای شاعیر پتەوتر دەبێ و باوەڕی بە پێشەڕۆژی ئازاد و بە ژیاری کورد دێنێ.

بیست ساڵان لە ژێر چنگاڵی عەجەم
ناڵاندم بە سەد دەرد و هەم و غەم

دێوی بەدبەختی گرتبونیە باوەش
هەر کورد دەکووژرا و دایک سەر بەهەش

بژی ئێستالین خۆش بێ چەکوچ و داس
لە ژێر ئیستیبداد کوردی کرد خەڵاس

‌هەژاری شاعیر بە دۆزینەوەی ڕێگای ڕزگاری لە پەرێشانی دوور دەکەوێتەوە و لە پێناو ئازادیی گەلی کورد دا وەکوو سەربازێک دەست بە ملە و خەبات دەکا...
لە بزووتنەوەی نەتەوەیی – دێمۆکڕاتیکی کوردستاندا وەک خەباتگێڕێک بەشدار دەبێ و باوەردێنێ بەو ڕاستییەی کە کوردەکان کەوتوونەتە نێو ڕێبازی بەرەو ئازادی و شارستانییەت. جا بۆیەیە شێعرەکانی ڕوحێکی تازەیەیان بە بەر دادێ و ڕووناکاییەکی بەشۆقیان تێدەگەڕێ.
شاعیر ئازادی گەلی کورد لە حوکمی هاوبەش و دۆستایەتی دڵپاکانە لە گەڵ گەلی دراوسێ و برای ئازەربایجانی دا دەبینێ و ئازەربایجانییەکان لە کەشوهەوای سەرکەوتنی نەتەوەیی _ دێمۆکڕاتیک دا کاتێک شێعرەکانی هەژار دەخوێننەوە لە قووڵایی دلەوە حەز لەو سەرکەوتنانەی دەکەن کە گەلی کوردی برایان لە پێناو ئازادیی دا وە دەستی هێناون.

م.

تێبینی : نوسخەی وێنەی ئەو سەروبەندی هێمن و هەژار کە لە ڕۆژنامەی آذربایجان دا بڵاو کراونەتەوە بە سپاسەوە لە کتێبی "ساوجبلاغ مکری(مهاباد) تاریخ تحولات اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی مهاباد بە روایت اسناد"، گردآوری و تالیف: فریدون حکیم زادە، انتشارات :مرکز نشر فرهنگی هیوا – مهاباد، ١٣٨٩ شمسی. وەرگیراوە. بە داخەوە ئامادە کاری کتێبەکە سەرچاوەی وێنەکانی باس نەکردووە.

Monday, December 20, 2010

یەکەم لێکۆڵینەوە سەبارەت بە شێوەزاری کورمانجیی زمانی کوردی دە چوارچێوەی زمانناسیی کۆمەڵایەتی دا



بەڕێز ئەرگین ئوێپەنگین لە مانگی ئۆکتۆبری ساڵی ٢٠٠٩ تێزی ماستری خۆی سەبارەت بە بار ودۆخی زمانی کوردی لە ترکییە لە ڕوانگەی زمانناسیی کۆمەڵایەتییەوە پێشکێشی زانکۆی ڕۆوەن لە فەڕانسە کرد. بە خۆشییەوە بەڕێزی بۆ خۆی شانی وەبەر داوە و ئەو لێکۆڵینە بەنرخەی لە فەرانسییەوە وەرگێڕاوەتە سەر زمانی کوردی و بڕیار وایە لە داهاتوویەکی نیزیک دا وەکوو کتێب بڵاو ببێتەوە. وێڕای دەستخۆشانە لە کاک ئەرگین ئوێپەنگین لە خوارەوە سەرەتای پایاننامەکەی ئەو جۆرەی بۆخۆی وەریگێڕاوە دەهێنینە سەر ڕێنووسیی عەڕەبیی کوردی و دەیخەینە بەرچاوی خوێنەرەوانی ڕوانگە.

حەسەنی قازی


ئەرگین ئوێپەنگین

ڕەوشا سۆسیۆلینگویست ئا زمانێ کوردی ل ترکییەیێ :
خەباتەکە ڕاڤەیی و شیرۆڤەیی ل سەر فاکتەرێن سۆسیۆ-پۆلیتیک و پراتیکێن زمانی د کۆنتێکستا زمانێکی کێمینەیی دە

٦ێ چریا پاشین ئا 1991’ێ، له‌یلا زانایا کو هێژ تازه هاتبوو هلبژارتن بۆ پارلامه‌نا ترکیه‌یێ، د مه‌راسیما ڤه‌کرنێ ده هه‌ڤۆکه‌که سۆندا خوه یا وه‌کیلیێ ب کوردی گۆت. ئه‌ڤ روودان، کو بوو بناسێ پۆله‌میکێن مه‌زنێن سیاسی و جڤاکی، د هه‌مان ده‌مێ ده ده‌ربرینا نه‌رحه‌تیا کوردان بوو سه‌باره‌ت ب ستاتوویا زمانێ خوه. له‌وره کوردیا کو مه‌حرووم بوو ژ هه‌ر چ ناسکرنه‌که ره‌سمی و کو بکارانینا وێ د قادا گشتی ده قه‌ده‌خه بوو، د چه‌ند قادێن سۆسیالێن به‌رته‌نگ ده هاتبوو حه‌پسکرن ژ هنگی ڤه‌، سیاسه‌ت و جڤاک ل ترکیه‌یێ پر گوهه‌رین. پێڤاژۆیا ئه‌ندامه‌تیا ترکیه‌یێ د یه‌کیتیا ئه‌ورووپایێ ده ب خوه ره‌، بۆ نموونه د وارێ رێزلێگرتن و جیبجیکرنا مافێن کولتووری ده‌، پێشکه‌تنێن گرینگ ئانین. بێگومان ڤان شه‌رت و گوهه‌رینێن تازه له‌ز و کاریگه‌ریه‌ک دا چالاکیێن کولتووری و سیاسی ل دۆر زمانێ کوردی. لێ به‌لێ، هه‌یاما ل دوو وێ ب ته‌مامی ل سه‌ر ئه‌نستروومانتالیزه‌کرنا سیاسی یا زمانێ کوردی ئاڤا بوو؛ جار وه‌کی بنگه‌ه و سه‌ره‌کانی ژ بۆ مۆبیلیزاسیۆنا سیاسی یا کێمینه‌یا کورد، جار ژ بۆ ده‌رپێشکرن و په‌یتاندنا دیسکوورا/وێژمانا ره‌سمی کو ل سه‌ر نه‌گاسیۆن و ته‌حقیرا کوردیێ ئاڤا بوو. ل ره‌خه‌کێ چالاکڤانیا سیاسی یا کوردی هه‌ر زێده‌تر سلۆگان ددانه پێش ده‌رحه‌قێ گرینگیا زمانێ کوردی ده‌، ل ره‌خێ دن، رۆژنامه و گۆڤارێن ترکی نه‌تیجه‌یێن سۆنداژێن بێیی مێ‌تۆدۆلۆژیێن ده‌قیق و شکبه‌ر به‌لاڤ دکرن و دل دکرن نیشان بدن کو ل کوردستانا باکوور (هه‌رێما رۆژهلات و باشوور-رۆژهلات) زمانێ کوردی بوویه زمانه‌کی مارژینال کو پر کێم که‌س پێ داخڤن ب هه‌ر چ حالێ هه‌یی، هنگی، هه‌روه‌کی نها، لێکۆلینێن سۆسیۆله‌نگویستیک کو ره‌وش و شه‌رتێن کوردیێ راخنه به‌ر چاڤان نه‌بوون. هه‌ڤاهه‌نگ دگه‌ل ڤی حالێ بێپاخاڤیا سه‌باره‌ت ب کوردیێ د ئاکاده‌میێ ده‌، د ژماره‌یا 165 ژ گۆڤارا ئینترنەشناڵ جورناڵ ئاف سۆسیالۆچی ئاف لەنگوێج ده (2004) [گۆڤارا ناڤنه‌ته‌وه‌یی ل سه‌ر سۆسیۆلۆژیا زمانی]، کو ژ بۆ بەحسکرنا سۆسیۆله‌نگویستیک ئا زمانێن ل ترکیه‌یێ هاتبوو ته‌رخانکرن، چو لێکۆلینێن ل سه‌ر کوردیێ نه‌هاتنه به‌لاڤکرن، د ده‌مه‌کێ ده کو کوردی بۆ هه‌ژمارا ئاخێڤه‌ران دویه‌مین زمانێ هه‌ری مه‌زنە ل ترکیه‌یێلاپ نه‌بوونا لێکۆلینێن ل سه‌ر بەحسا سۆسیۆله‌نگویستیک ئا کوردیێ ل ترکیه‌یێ کر کو ئه‌م ده‌ست باڤێژنه ڤێ لێکۆلینێ. مه خوه‌ست د په‌رسپه‌کتیفه‌که سۆسیۆله‌نگویستیک ره لێ بنهێرن و تێبگهن کا ئاخێڤه‌ر د ژیانا رۆژانه ده‌، سه‌باره‌ت ب ته‌رجیح و بکارانینا زمانی، موعامه‌له‌یه‌که چاوا دکن ب زمانان ره. لێ به‌لێ، شه‌رت بوو کو ئه‌م ژ بەحسکرنەکا ساده یا ره‌فتارێن به‌یانکری یێن ئاخێڤه‌ران وێده‌تر چووبانا. له‌وما، مه فه‌ر زانی کو بەحسکرن ل سه‌ر پراتیکێن زمانی، ب نرخاندنه‌که به‌رفره‌ ئا شه‌رتێن سۆسیۆ-پۆلیتیک ئێن جه‌ماعەتا کوردی ئاخێڤ ته‌مام بکن. ئارمانج ژ ڤێ یه‌کێ بجیکرنا دیارده‌یێن زمانی یه د ناڤ کۆنته‌کستا وان ده دا کو مه‌یلێن زمانی یێن ئاخێڤه‌ران د ناڤ پاشخانه و چارچۆوه‌یا سۆسیۆ-پۆلیتیک ده بێنه تێگهشتن مه د چارچۆوه‌یا ڤێ خه‌باتێ ده‌، لێکۆلینه‌که ل سه‌ر ئه‌ساسێ ئانکه‌تێ ل سێ کۆنته‌کستێن جهێ یێن هه‌رێما کوردنشین ئا ترکیه‌یێ ب رێ ڤه بر. ئه‌م دێ مه‌یلێن گشتی یێن سه‌باره‌ت ب پراتیکێن زمانی یێن ئاخێڤه‌ران ژ به‌رسڤێن ب ئانکه‌تێ هاتی به‌رهه‌ڤکرن بەحس بکن و بسه‌نفینن ئه‌ڤ خه‌بات د ناڤ پێنج به‌شان دا هاتیه برێکخستن. پێشی، به‌شێ یه‌که‌م پرۆبله‌ماتیکێ و هیپۆته‌زان پێشکێش دکه‌؛ هه‌روها کورته‌-ده‌ستپێکه‌ک بۆ پاشخانه‌یا لێکۆلینێن مینا لێکۆلینا مه دده دوو. به‌شێ دویه‌م سه‌رنجێ دده سه‌ر تێگه‌هێن بنگه‌هی یێن وارێ بەحسکرنا سۆسیۆله‌نگویستیک د ناڤ چارچۆوه‌یا گشتی یا کۆنتاکتا زمانان ده. موناقه‌شه‌یا زاراوه و تێگه‌هان ئا د ڤی به‌شی ده ب نرخاندنا لایه‌نێن په‌یوه‌ندیداری زمانێ کوردی هاتنه راڤه‌کرن. د پارا دویه‌م ئا ڤی به‌شی ده‌، ئه‌م دێ وان تیۆری و مۆدێلان پێشکێش بکن کو ژ بۆ بەحسکرنا سۆسیۆله‌نگویستیک ئا زمانێن کێمینه‌یی هاتنه دارشتن. ئه‌ڤ موناقه‌شه دێ د ره‌خه‌کێ ره بکن کو هنده‌ک فکرێن مه هه‌بن سه‌باره‌ت ب دیارده‌یێن تێکهه‌لیا زمانی ، و د ره‌خێ دن ره ژی دێ رێ بدن ئه‌م وان فاکته‌ران تێبگهن یێن کو ئیحتیمالە کاریگه‌ر و خوه‌دان-تەئسیر بن ل سه‌ر ره‌وشا زمانان. به‌شێ سێیه‌م، ره‌هه‌ندێن فاکتایی ئان ژی ئۆبژه‌کتیڤێن ره‌وشا کوردی و جه‌ماعەتا کورد ئا ل ترکیه‌یێ دکه مژارا نرخاندنان. ب ڤی ره‌نگی ئه‌م هه‌ول ددن شه‌رتێن سۆسیۆ-پۆلیتیک د ناڤ بتوونیا وان ده پێشکێش بکن دا کو بکارن دیارده‌یێن په‌یوه‌ندیداری کوردیێ د په‌رسپه‌کتیفه‌که به‌رفره‌هتر ره شیرۆڤه بکن. به‌شێ چاره‌م به‌حسا مێتۆدۆلۆژیا ڤێ خه‌باتێ دکه. ئه‌م دێ د ڤی به‌شی ده کۆنته‌کستا لێکۆلینا خوه‌، ئامرازێ به‌رهه‌ڤکرنا دانه‌یان و هه‌روها مێتۆدا ته‌حلیلا دانه‌یان ب هوور و درێژی بەحس بکن. داوی، به‌شێ پێنجه‌م ته‌رخانکری یه ژ بۆ ته‌حلیلا دانه‌یان و شیرۆڤه‌یا مه‌یلێن سه‌ره‌کی کو ژ ئه‌نجامێن ته‌حلیل و لێکدانه‌وه‌یان ب ده‌ست که‌تنه. د ڤی به‌شی ده‌، ئه‌م دێ پێشی لایه‌نێن سۆسیال و شه‌خسی یێن ئاگاهیده‌ران پێشکێش بکن؛ پاشێ ئه‌م دێ بکه‌ڤنه ناڤ بەحسا وارێن بکارانینا زمانی ب رێیا گرافیکێن فره‌کانسێ و هه‌ری داوی، ئه‌م دێ هه‌ول بدن گرانی و گرینگیا گوهۆره‌رێن جودا د وه‌رارا ره‌وشا کوردیێ ده ل ترکیه‌یێ تێبگهن

Saturday, December 11, 2010

بەرز و پیروز بێ بیرەوەری ٢١ی سەرماوەزی ١٣٢٤هەتاوی ڕۆژی ڕاگەیاندنی حکوومەتی نیشتمانیی ئازەربایجان



بەرز و پیروز بێ بیرەوەری ٢١ی سەرماوەزی ١٣٢٤هەتاوی ڕۆژی ڕاگەیاندنی حکوومەتی نیشتمانیی ئازەربایجان

٦٥ ساڵ لەمەوبەر لە ڕۆژی ٢١ی سەرماوەزی ١٣٢٤ی هەتاوی، مەجلیسی نیشتمانیی ئازەربایجانلیستی ئەندامانی کابینەی حکوومەتی نیشتمانی ئازەربایجانی کە لەلایەن میرجەعفەری پیشەوەری وە ئامادە کرا بوو، پەسند کرد. هەر لەو کۆبوونەوەیە دا میر جەعفەری پیشەوەری کە وەکوو باش وەزیر (سەرۆکوەزیر) هەڵبژێردرابوو بەرنامەی حکوومەتی نیشتمانی لە ٢٠ خاڵدا ڕاگەیاند.بەو بۆنەیەوەپێنج بەڵگەی لەمەڕ دامەزرانی فیرقەی دێمۆکراتی ئازەربایجان کە پشتیوانی نوێنەرانی گەلی کورد لە کوردستانی ئێران لەو حەولە نیشان دەدا لێرە دا بڵاو دەکەینەوە. جێی سەرنجە ئەو بەڵگانە کە هەموویان تێلگرامی پیرۆزباییان کەمتا زۆر بە ناوەرۆکی وەک یەک لە ڕۆژنامەی "آذربایجان"، بڵاوکەرەوەی بیری فیرقەی دێمۆکراتی ئازەربایجان دا چاپ کراون. لە گشت ئەو بەڵگانە دا لە جیات "کوردستان"، "کورد" نووسراوە و لە بەر هەڵەی چاپی ناسینەوەی هێندێک لەو نێوانەی لە تێلگرافی چوارەم دا هاتوون ئەستەمە.

حەسەنی قازی

١) آذربایجان، شمارە ٢ ایکینجی دورە، بو روزنامە آذربایجان دموقرات فرقەسنینن ناشری افکاری در

شنبە ١٧ شهریور ١٣٢٤

تلگراف از سلدوز

فرقە دموکرات آذربایجان. آقایان پیشەوری و رفیعی نظام الدولە

تمام برادران کرد شما با قلب مملو ازعشق های سرشار وطن پرستی تاسیس فرقە دمکرات آذربایجان را کە آوازە آن در ساعت ٤ بعدازظهر از مهاباد بە نقدە رسید، احساسات و تبریکات خود را ابراز از این تاریخ درب سعادت و خوشبختی را بروی تمام افراد آذربایجان باز می بینیم و بدینوسیلە با نهایت افتخار و سینەصاف مرام مقدس فرقە دموکرات و آزادیخواه را تبریک میگوئیم حاضر هستیم تا آخرین قطرە خون خود از این آرمان کە دنیای جدید و نسیم آزادی را بروی کلیە فرق و برادران آذربایجانی باز میکند دفاع و قولا و عملا وجانا و مالادر پیشرفت مرام مقدس آزادیخواه شریک وسهیم و اطمینان میدهیم پشتیبان با وفای آن خواهیم بود.

وەرگێڕانی کوردی:

آذربایجان، ژمارە ٢ خولی دووەم، ئەم ڕۆژنامەیر بڵاوکەرەوەی بیری فیرقەی دێمۆکراتی ئازەربایجانە

شەمۆ ١٧ی خەرمانانی ١٣٢٤ی هەتاوی

تێلگراف لە سندووسەوە

فیرقەی دێمۆکڕاتی ئازەربایجان، ئاغایانی پیشەوەری و نیزامودەولەی ڕەفیعی

هەموو برا کوردەکانی ئێوە بە دڵی پر لە ئەوینی بێ پایانی نیشتمان پەرستی بە بۆنەی دامەزرانی فیرقەی دێمۆکڕاتی ئازەربایجان کە خەبەرەکەی لە سەعات چواری دوای نیوەڕۆ لە مەهابادەوە گەیشتە نەغەدە هەست وپیرۆزبایی خۆمان ڕادەگەیێنین. لەم بەروارەوە دەرگای بەختەوەری و خۆشبەختی لە بەر دەم هەموو تاک و تەرای ئازەربایجان دا بە کراوەیی دەبینین و بەو بۆنەیەوە بەو پەڕی شانازی و سینگی کراوە پیرۆزبایی مەڕامی پیرۆزی فێرقەی دێمۆکڕات و ئازادیخوازتان لێ دەکەین و ئامادەین تا دوایین دڵۆپی خوێنی خۆمان لەو ئامانجە کە دنیای نوێ بەڕووی گشت پارتییەکان و برایانی ئازەربایجان دا دەکاتەوە وشنەی ئازادییان بە ڕوو دا دەدا، بەرگری بکەین و بە بەڵێن و کردەوە و گیان و ماڵ لە بەرەو پێشبردنی مەڕامی پیرۆزی ئازادیخواز دا هاوبەشین و دڵنیاتان دەکەین پشتیوانی بەوەفای دەبین.

٢) آذربایجان، شمارە ٣ ایکنجی دورە، بو روزنامە آذربایجان دموقرات فرقەسنینن ناشری افکاری در

٤شنبە ٢١ شهریور ١٣٢٤

تلگراف از میاندوآب

فرقە دمکرات آذربایجان – آقایان پیشەوری و رفیعی نظام الدولە

تمام برادران کرد شما با قلب مملو ازعشق های سرشار وطن پرستی تاسیس فرقە دمکرات آذربایجان را کە آوازە آن در ساعت ٤ بعدازظهر از مهاباد بە نقدە رسید، احساسات و تبریکات خود را ابراز از این تاریخ درب سعادت و خوشبختی را بروی تمام افراد آذربایجان باز می بینیم و بدینوسیلە با نهایت افتخار و سینەصاف مرام مقدس فرقە دموکرات و آزادیخواه را تبریک میگوئیم حاضر هستیم تا آخرین قطرە خون خود از این آرمان کە دنیای جدید و نسیم آزادی را بروی کلیە فرق و برادران آذربایجانی باز میکند دفاع و قولا و عملا وجانا و مالادر پیشرفت مرام مقدس آزادیخواه شریک وسهیم و اطمینان میدهیم پشتیبان با وفای آن خواهیم بود و بوصول این بشارت مسرت بخش تا صبح پنجشنبە مراسم میتینگ و جشن و چراغانی عمومی در تمام مهاباد و حومە آن برپا شد

ازطرف بیست هزار نفر حزب دموکرات کرد

محمد یاهو

وەرگێڕانی کوردی

ڕۆژنامەی ئازەربایجان، ژمارەی ٣ خولی دووەم ،چوارشەمۆ ٢١ی خەرمانانی ١٣٢٤ ی هەتاوی

تێلگراف لە میاندواوەوە

فیرقەی دێمۆکڕاتی ئازەربایجان، ئاغایانی پیشەوەری و نیزامودەولەی ڕەفیعی

هەموو برا کوردەکانی ئێوە بە دڵێکی پر لە ئەوینی بێ پایانی نیشتمان پەرستی بە بۆنەی دامەزرانی فیرقەی دێمۆکڕاتی ئازەربایجان کە خەبەرەکەی لە سەعات چواری دوای نیوەڕۆ لە مەهابادەوە گەیشتە نەغەدە هەست وپیرۆزبایی خۆمان ڕادەگەیێنین. لەم بەروارەوە دەرگای بەختەوەری و خۆشبەختی لە بەر دەم هەموو تاک و تەرای ئازەربایجان دا بە کراوەیی دەبینین و بەو بۆنەیەوە بەو پەڕی شانازی و سینگی کراوە پیرۆزبایی مەڕامی پیرۆزی فێرقەی دێمۆکڕات و ئازادیخوازتان لێ دەکەین و ئامادەین تا دوایین دڵۆپی خوێنی خۆمان لەو ئامانجە کە دنیای نوێ بەڕووی گشت پارتییەکان و برایانی ئازەربایجان دا دەکاتەوە وشنەی ئازادییان بە ڕوو دا دەدا، بەرگری بکەین و بە بەڵێن و کردەوە و گیان و ماڵ لە بەرەو پێشبردنی مەڕامی پیرۆزی ئازادیخواز دا هاوبەشین و دڵنیاتان دەکەین پشتیوانی بەوەفای دەبین و بە هاتنی ئەو مزگێنییەشادی هێنەرە تا بەیانی پێنجشەمۆ ڕێوڕەسمی میتینگ و چراخانیی گشتی لە تەواوی مەهاباد و دەور وبەری بەرپا کرا.

لە لایەن بیست هەزار نەفەر لەئەندامانی حیزبی دێمۆکڕاتی کورد [ستان]

محەمەدی یاهوو

٣) هیئت فرقە مقدس دموکرات آذربایجان – جناب آقای قاضی محمد

در اینموقع کە فرقە دموکرات آذربایجان تشکیل و تاسیس یافتە خوشبختانە جناب آقای قاضی محمد کەدر تبریزتشریف دارند برای تشریک مساعی و پیشرفت مرام آن فرقە بسمت نمایندگی عموم اکراد با اختیار تاممعرفی مینمائیم

ازطرف بیست هزار نفر حزب دمکرات کرد

محمد یاهو

وەرگێڕانی کوردی

هەیئەتی فیرقەی پیرۆزی دێمۆکڕاتی ئازەربایجان – جەنابی ئاغای قازیی محەمەد

ئێستا کە فیرقەی دێمۆکڕاتی ئازەربایجان پێکهاتووە و دامەزراوە بەخۆشییەوە جەنابی ئاغای قازیی محەمەد کەتەشریفیان لە تەورێزە بۆ هاوکاری لە حەولەکاندا و بەرەوپێشبردنی مەرامی ئەو فیرقەیە وەکوو نوێنەری گشت کوردان بە دەستەڵاتی تەواوەوە دەناسێنین.

لە لایەن بیست هەزار نەفەر لە ئەندامانی حیزبی دێمۆکراتی کورد [ستان]

محەمەدی یاهوو

تێبینی: محەمەدی یاهوو لە دامەزرێنەرانی کۆمەڵەی ژیانی کورد، لە دامەزرێنەران و ئەندامی هەیئەتی ناوەندیحیزبی دێمۆکراتی کوردستان و مونشی ئەو هەیئەتە بووە.

٤) آذربایجان، شمارە٣ ایکنجی دورە، ٤شنبە ٢١ شهریور ١٣٢٤

فرقە دمکرات آذربایجان

آقایان پیشەوری و رفیعی نظام الدولە

تمام برادران کرد شما با قلب مملو ازعشق های سرشار وطن پرستی تاسیس فرقە دمکرات آذربایجان را کە آوازە آن در ساعت ٤ بعدازظهر از مهاباد بە نقدە رسید، احساسات و تبریکات خود را ابراز از این تاریخ درب سعادت و خوشبختی را بروی تمام افراد آذربایجان باز می بینیم و بدینوسیلە با نهایت افتخار و سینەصاف مرام مقدس فرقە دموکرات و آزادیخواه را تبریک میگوئیم حاضر هستیم تا آخرین قطرە خون خود از این آرمان کە دنیای جدید و نسیم آزادی را بروی کلیە فرق و برادران آذربایجانی باز میکند دفاع و قولا و عملا وجانا و مالادر پیشرفت مرام مقدس آزادیخواه شریک وسهیم و اطمینان میدهیم پشتیبان با وفای آن خواهیم بود و بوصول این بشارت مسرت بخش تا صبح پنجشنبە مراسم میتینگ و جشن و چراغانی عمومی در تمام مهاباد و حومە آن برپا شد.

حاجی سید رحیم نظری – محمدرسول ذکوی- علی ریحانی – محمدخلیل خسروی – مصطفی داودی – صدیقحیدری – قادر یدالهی- محمدامین شرفی- عزیز مشیری – محمد یاوری – محمد یاهو – سید محمد ایوبیان – حسین میکائیلی – ابراهیم سالاری لنگور!! [منگور] – کاک علی کاک حسن لنگور!! [منگور]- بیژنی – محمدرسول کریمی – مطلب یوسفی – سعید بەبە زادە – عباس حسامی - هاشم خلیل زادە – وهاب بلوریان- رحیم کریم زادە – سید عبداڵە طە زادە- غفورالدینی – فتاح اروجی – کریم فرهادی – سید عبدالقادر جعفری – رحمت داودی – رشید مائیلی – رسول سلماسی – عبداللە حسن زادە- هاشم یوسفی – طە شریفی – سعید صالحیان – ابراهیم ابراهیم زادە – مناف کریمی – مرادیان – قادر یوسفی – قاسم بافتەچی – حسین زادە – علی جورابچی- مصطفی کریمی – محمد رحیم داودی – غفور رسولی- حسن ابرکدی – محمود عظیمی – محمد ابیوردی – سیدهاشم موسی زادە – سید عبداللە- سید عبدالصمد – علی گل جبینی- محمد صباغ فتحی- ملا حسن زادە – حسن فلاحی – حسن کرباسی – مصباح قادری- اورامی – خالقی – سید عبداڵلە – عزیز مرادی – محمد تقی – عبداللە- محمد عزیزی – مصطفی – صالح سهرابی – علی عبداللە صدر باری – رحمن حسن زادە – یداللە پلەو- علی زادە – مصطفی موءمنی- سید رحیم میلانی – معروف حسن زادە – عزیز صدیقی

از طرف بیست هزار نفر حزب دموکرات کرد

وەرگێڕانی کوردی

ئازەربایجان ژمارەی ٣، خولی دووەم، چوارشەمۆ ٢١ی خەرمانانی ١٣٢٤ی هەتاوی

فیرقەی دێمۆکڕاتی ئازەربایجان، ئاغایانی پیشەوەری و نیزامودەولەی ڕەفیعی

هەموو برا کوردەکانی ئێوە بە دڵێکی پر لە ئەوینی بێ پایانی نیشتمان پەرستی بە بۆنەی دامەزرانی فیرقەی دێمۆکڕاتی ئازەربایجان کە خەبەرەکەی لە سەعات چواری دوای نیوەڕۆ لە مەهابادەوە گەیشتە نەغەدە هەست وپیرۆزبایی خۆمان ڕادەگەیێنین. لەم بەروارەوە دەرگای بەختەوەری و خۆشبەختی لە بەر دەم هەموو تاک و تەرای ئازەربایجان دا بە کراوەیی دەبینین و بەو بۆنەیەوە بەو پەڕی شانازی و سینگی کراوە پیرۆزبایی مەڕامی پیرۆزی فێرقەی دێمۆکڕات و ئازادیخوازتان لێ دەکەین و ئامادەین تا دوایین دڵۆپی خوێنی خۆمان لەو ئامانجە کە دنیای نوێ بەڕووی گشت پارتییەکان و برایانی ئازەربایجان دا دەکاتەوە وشنەی ئازادییان بە ڕوو دا دەدا، بەرگری بکەین و بە بەڵێن و کردەوە و گیان و ماڵ لە بەرەو پێشبردنی مەڕامی پیرۆزی ئازادیخواز دا هاوبەشین و دڵنیاتان دەکەین پشتیوانی بەوەفای دەبین و بە هاتنی ئەو مزگێنییەشادی هێنەرە تا بەیانی پێنجشەمۆ ڕێوڕەسمی میتینگ و چراخانیی گشتی لە تەواوی مەهاباد و دەور وبەری بەرپا کرا.

حاجی سەید ڕەحیمی نەزەری!! – محەمەد ڕەسووڵی زەکەوی – عەلی ڕیحانی – محەمەد خەلیلی خوسرەوی – مستەفای داودی – سەدیقی حەیدەری – قادری یەدوڵاهی!! [ ئەحمەدی ئیلاهی] – محەمەدئەمینی شەڕەفی- عەزیزی موشیری – محەمەدی یاوەری!! – محەمەدی یاهوو – سەید محەمەدی ئەییووبیان – حوسێنی مکاییلی- ئیبراهینی سالاری مەنگوڕ- کاک عەلی کاک حەسەنی مەنگوڕ- بێژەنی – محەمەد ڕەسووڵی کەریمی – موتەلیبی یۆسفی – سەعیدی بابانزادە – عەبباسی حیسامی – هاشمی خەلیل زادە – وەهابی بلووریان – ڕەحیمی کەریم زادە – سەید عەبدوڵای تەها زادە – غەفورەدینی – فەتتاحی ئەروجی!!- کەریمی فەرهادی- سەید عەبدولقادری جەعفەری – ڕەحمەتی داودی – ڕەشیدی مائیلی – ڕەسووڵی سەڵماسی – عەبدوڵای حەسەنزادە- هاشمی یۆسفی – تەهای شەریفی – سەعیدی ساڵحیان – ئیبراهیمی ئیبراهیم زادە – مەنافی کەریمی – مرادیان – قادری یۆسفی – قاسمی بافتەچی – حوسێن زادە – عەلی جوورابچی – مستەفای کەریمی – محەمەرەحیمی داودی- غەفووری ڕەسووڵی – حەسەنی ئەبەرکەدی- مەحموودی عەزیمی- محەمەدی ئەبیوێردی – سەید هاشمی مووسا زادە – سەید عەبدوڵا- سەید عەبدولسەمەد – عەلی گوڵ جەبینی – محمد صباغی فەتحی – مەلای حەسەنزادە- حەسەنی فەلاحی – حەسەنی کەرباسی – میسباحی قادری- ئەورامی – خالقی- سەید عەبدوڵا- عەزیزی مرادی ٠ محەمەدتەقی – محەمەدی عەزیزی – مستەفا- ساڵحی سۆهرابی – عەلی عەبدوڵا سەدری باری!!- ڕەحمانی حەسەنزادە- یەدوڵا پلەو – عەلیزادە – مستەفای موئمینی – سەید ڕەحیمی میلانی – مارفی حەسەنزادە. عەزیزی سەدیقی.

لە لایەن بیست هەزارکەس [لە ئەندامانی] حیزبی دێمۆکراتی کورد [ستان]

تێبینی ئامادەکار: لە ڕۆژنامەی ئازەربایجان دا لە نووسینی نێوەکاندا هەڵەی زۆر کراوە. هێندێک لە نێوەکان ناسینەوەیان ئەستەمە.

٥) آذربایجان شمارە ٤ دورە دوم، یکشنبە ٢٥ شهریور ١٣٢٤

تلگراف از اشنو

هیئت مقدس دموکرات آذربایجان – رونوشت جناب آقای قاضی محمد

در اینموقع کە فرقە دموکرات آذربایجان تشکیل و تاسیس یافتە خوشبختانە جناب آقای قاضی محمد کەدر تبریزتشریف دارند برای تشریک مساعی و پیشرفت مرام آن فرقە بسمت نمایندنگی عموم اکراد با اختیار تام معرفی مینمائیم.

ازطرف تمام اهالی قصبە اشنویە

سعید ابراهیم پور

وەرگێڕانی کوردی

هەیئەتی پیرۆزی دێمۆکڕاتی ئازەربایجان – ڕوونووس جەنابی ئاغای قازیی محەمەد

ئێستا کە فیرقەی دێمۆکڕاتی ئازەربایجان پێکهاتووە و دامەزراوە بەخۆشییەوە جەنابی ئاغای قازیی محەمەد کەتەشریفیان لە تەورێزە بۆ هاوکاری لە حەولەکاندا و بەرەوپێشبردنی مەرامی ئەو فیرقەیە وەکوو نوێنەری گشت کوردان بە دەستەڵاتی تەواوەوە دەناسێنین.

لە لایەن هەموو خەڵکی قەسەبەی شنۆیە

سەعیدی ئیبراهیم پوور








Thursday, December 2, 2010

سێمینارێک سه‌باره‌ت به‌توندوتیژی دژ به‌ژنان



سێمینارێک سه‌باره‌ت به‌توندوتیژی دژ به‌ژنان
ئاماده‌کردنی : حه‌مه‌ی چه‌مه‌ک
تایبه‌ت به‌ کوردیش پێرسپێکتیڤ

ئه‌م سێمیناره‌ له‌ لایه‌ن رێکخراوی ژنانی کورد له‌ ئووپسالا و،به‌ بۆنه‌ی رۆژی جیهانیی توند و تیژی دژ به‌ ژنان -25 ی نۆڤامبر- رێکخرابوو. سێمیناره‌که‌، که‌ ماوه‌ی 3 سه‌عاتی خایاند،هاوکات له‌ سه‌ر تۆڕی ئینتێرنێت بڵاو ده‌کرایه‌وه‌.
له‌سه‌ره‌تای سێمیناره‌که‌دا،به‌ راپۆرتێکی کورت و،خستنه‌ به‌رده‌ستی چه‌ند ئامارێک سه‌رنجی ئاماده‌ بووانی نیزیک و دوور، بۆ بارودۆخی ئێستای ژنانی جیهان راکێشرا و، ئه‌مجا بابه‌تی یه‌که‌م له‌ لایه‌ن دوکتورمینووی عه‌لی‌نیاوه‌ پێشکێش‌ کرا.

مینووی عەلی نیا مامۆستای زانکۆیه‌ له‌ ئوپسالا وماوه‌ی چه‌ند ساڵێک ،لیکۆڵینه‌وه‌ی تیۆری و مه‌یدانی کردووه‌ ده‌رباره‌ی بابەتی جێندر(رۆڵی کۆمەڵایەتی چاوه‌ڕوانکراو له‌ ژن و پیاو) و ناسیۆناڵیزم .
مینوو رای وایه‌ ئامانجی توندو تیژی به‌رامبه‌ر به‌ ژن،کونترۆڵکردنی جه‌سته‌ی ژنه‌. نموونه‌کانیش له‌ کوردستانی باشووره‌وه‌ ده‌هێنێته‌وه‌،که‌ له‌م ساڵانه‌ی دواییدا لێکۆڵینه‌وه‌ی مه‌یدانی تێدا کردووه‌. له‌وێ، ئه‌و ژنانه‌ی که‌ په‌نایان بۆ ماڵه‌ پارێزراوه‌کان هێنابوو، هیچکامیان به‌ دڵی خۆیان مێردیان نه‌کردبوو و، کچه‌کانی نێو شێڵتر‌ه‌کانیش،له‌به‌ر ئه‌وه‌ی به‌زۆره‌ملێ به‌شوو نه‌درێن، له‌ ماڵ هه‌ڵهاتبوون. پیاوانی ژنکوژی به‌ندکراویش پاساوی پارێزگاری له‌ نامووسیان ده‌هێنایه‌وه‌.
ده‌رباره‌ی ژنکوشتنی په‌نابه‌رانی کوردیش له‌ سوێد، مینوو پێی وایه‌ که‌ بۆچوونی ده‌سه‌ڵات ،که‌ هه‌مان بۆچوونی زاڵی نێو میدیاکانیشه‌،ئه‌وه‌یه‌ که‌ به ‌به‌شێک له‌ کولتووری خه‌ڵکه‌که‌ حسێبی بکات و،به‌ شتێکی نه‌گۆڕی بداته‌ قه‌ڵه‌م. پێش له‌ ساڵانی 2000،ده‌یانگوت مۆلتی کولتووریزمه‌و خۆیان لێ بێده‌نگ ده‌کرد ،ئێستا ده‌ڵێن جیاوازی کولتووره‌و پێکه‌وه‌ ناگونجێین. ئه‌مه‌ش له‌راستیدا راسیزمێکی نوێیه‌، چونکه‌ راسیزمی بیولۆژیکی له‌ شه‌ڕی دووهه‌می جیهانی به‌ملاوه‌،به‌ جارێک حه‌یای بۆ نه‌ماوه‌. کاردانه‌وه‌ی به‌رانبه‌ره‌ ناسیۆناڵیسته‌کانیش له‌وه‌ ناواقعیتره‌: له‌ کولتووری ئێمه‌دا شتی وه‌ها نییه‌

درێژه‌ی وتاره‌که‌ی مینو ئاوڕدانه‌ بوو له‌ پێگه‌ی ژن له‌ لای ناسیۆناڵیسته‌کان،
به‌تایبه‌ت لای کورد که‌ ناسیۆناڵیزمه‌که‌ی له‌سه‌ر بنه‌مای هاوخوێنی دامه‌زراوه‌. له‌وێدا ژن که‌ منداڵ ده‌هێنێ،زامنکه‌ری بوون و به‌رده‌وامیی گه‌له‌و،سەمبۆلی نیشتمانه‌: دایکی نێشتمان . به‌ڵام ئه‌م پێگه‌ به‌رزه‌ی پێی ده‌درێ، کۆمه‌ڵێک کاره‌ساتیشی بۆ ده‌خولقێنی: ده‌ستدرێژیی بۆ سه‌ر جه‌سته‌ی له‌ کاتی شه‌ڕدا، وه‌کو چه‌کێکه‌ بۆ شکاندنی پیاوه‌کان. چونکه‌ پیاوه‌کان ئه‌و جه‌سه‌ته‌یه‌ته‌نها به‌ موڵکی خۆیانی ده‌زانن و، ده‌بێ هه‌ر ئه‌وان کونترۆڵیان به‌سه‌ریدا هه‌بێ(به‌ هه‌مان شێوه‌ له‌ مه‌سه‌له‌ی له‌باربردنی منداڵدا، که‌ ده‌بێ پیاو و ده‌سه‌ڵات و یاسا بڕیاری بدات، نه‌ک ژن خۆی ،خاوه‌نی راسته‌قینه‌ی جه‌سته‌که‌).
ئیتر ئه‌و کۆنترۆڵکردنه‌ درێژ ده‌بیته‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی، ژن له‌گه‌ڵ کێ هه‌قی هه‌یه‌ ببێته‌ هاوسه‌ر و منداڵی ببێ و، تا چه‌ند ده‌رفه‌تی بدرێتی له‌ ناو کۆمه‌ڵدا پێشبکه‌وێ، له‌ چ مه‌یدان و مه‌ودایه‌کدا هاتوچۆ بکا. ئه‌وه‌بوو تا ساڵی 2007 یاسای عێراق ده‌رفه‌تی کوشتنی ژنی بە‌ خێزان و عه‌شیره‌ته‌که‌ی ده‌دا.

عه‌لی‌نیا له ‌درێژه‌ی باسه‌که‌یدا وتی، له‌ روانگه‌یه‌کی مێژووییه‌شه‌وه‌ ،رابوردووی سیاسی و کۆمه‌ڵایه‌تی کوردستان رێگاخۆشکه‌ر بووه‌ بۆ باڵاده‌ستی سیسته‌می عه‌شایه‌ری وپه‌ره‌سه‌ندنی توندو تیژی له‌ پێوه‌ندییه‌کانی نێوان گرووپ و تاکه‌‌کانی کۆمه‌ڵدا.
ئه‌و بزووتنه‌وه‌ ناسیۆناڵیستییه‌ی کورده‌کان له‌ ئه‌ستەنبۆڵ، که‌ پێش شه‌ڕی جیهانیی یه‌که‌م دروست ببوو و، ته‌نانه‌ت یه‌که‌مین کۆمه‌ڵه‌ی ژنانی کوردیشی دامه‌زراند، که‌وته‌ به‌ر گورزی سه‌رکوتی ده‌سه‌ڵاتدارانه‌وه‌و ،تاقه‌ رێگای تێکۆشان بوو به‌ بزووتنه‌وه‌ی چه‌کداری و، عه‌شیره‌ته‌کان بوون به‌ ئاڵا هه‌ڵگری و،تا ناوه‌راستی 70کان، ئاغاو شێخ و مه‌لای دژ یان لانیکه‌م نامۆ به‌ مافی ژنان ده‌سه‌ڵاتداری سه‌ره‌کی بوون. ده‌نگی کۆمه‌ڵە‌ی مه‌ده‌نی خه‌فه‌ کراو، پیاو بوون به‌سترایه‌وه‌ به‌ شه‌ڕ و توندوتیژییه‌وه‌. ئه‌مجا پارێزگاری له‌ "نامووس" بوو به‌ مه‌سه‌له‌یه‌کی نه‌ته‌وه‌یی . خۆ به‌ تایبه‌ت پیاوی نه‌ته‌وه‌ی ژێرده‌ست ده‌یویست هه‌ستی خۆبه‌که‌مزانینی خۆی، به‌ توندوتیژیی نواندنی زیاتر بشارێته‌وه‌. له‌و سه‌رده‌مه‌دا هیچ رێکخراوێک نه‌بوو که‌ پشتیوانی له‌ ژن بکات و،ته‌نها پشتیوان نیشتمان و عه‌شیره‌ت بوون.

ووتاری دووهه‌می سێمیناره‌که‌ له‌ لایه‌ن گوڵنار قوبادییه‌وه‌ پێشکێش کرا. گوڵنار به‌شی سه‌ره‌کی ووتاره‌که‌ی ته‌رخان کرد بۆ باسکردنی ئه‌زموونی چه‌ند ساڵه‌ی خۆی له‌ بواری کارکردنی رۆژانه‌ له‌ سه‌ر کێشه‌ی ژنان له‌ به‌شی خزمه‌تگوزاریی کۆمه‌ڵایه‌تیی له‌ کۆمۆندا.
خاوه‌ن ووتار له‌ سه‌ره‌تادا ئاماژه‌ی به‌ تازه‌ترین پێناسه‌ی توندو تیژی دژ به‌ ژن کرد که‌ کۆنگره‌ی ژنانی نه‌ته‌وه‌ یه‌کگرتووه‌کان بڕیاری له‌سه‌ر داوه‌: هه‌موو جۆره‌ توندو تیژییه‌ک که‌ ژن له‌ به‌ر ژن بوونی رووبه‌روویان ده‌بێته‌وه‌. هه‌روه‌ها ئیشاره‌ی به‌ ئامارێکی رێکخراوی جیهانیی ته‌ندروستی کرد که‌ ساڵانه‌ 3،5 ملیۆن ژن ده‌کوژرێن.گوتیشی له‌ سوێد 46% ژنان له‌ ته‌مه‌نی دوای 15 ساڵییه‌وه‌ به‌ جۆرێک تووشی توندوتیژی ده‌بن.
به‌ بڕوای گوڵنار، توندوتیژیی دژ به‌ژن هه‌ر ده‌ستدرێژیکردنه‌سه‌ر یان کوشتن به‌ بیانووی پاراستنی شه‌ره‌ف نییه‌، به‌ڵکوو مالی ژن خه‌ته‌رترین شوێنی کارکردنیه‌تی، که‌ چی که‌س شاهیدی نییه‌ ،خۆی و مێرد و منداڵی نه‌بێ. زه‌حمه‌ته‌ که‌سیش هه‌ستی پێ بکا، چونکه‌ له‌سه‌ره‌تاوه‌ توندوتیژییه‌که‌ رۆحییه‌و نادیار،که‌ بووبه‌ ئازاردانی فیزیکیش،هه‌ر ژنه‌که‌ بۆ خۆی له‌ ژێر کاریگه‌ریی پیاوه‌که‌ دا و بۆ ئه‌وه‌ی خێزانه‌که‌ی لێهه‌ڵ نه‌وه‌شیته‌وه‌، بێدەن‌گیی لێده‌کا. مه‌به‌ستی پیاوه‌ توندوتیژکاره‌که‌، کۆنترۆڵی هه‌مه‌ لایه‌نه‌ی ژنه‌که‌یه‌ وگۆیا‌ بۆ چاکه‌ی ژنه‌که‌ وا ده‌کا، به‌و بیانووه‌ی که‌ هه‌ر ئه‌و ده‌زانی چ بۆ خێزانه‌که‌ باشه‌.
له‌م جۆره‌ توندوتیژییه‌دا تاوانباره‌که‌ ئاشکرا نییه‌.خه‌ڵکیش ده‌ڵێن کێشه‌ی نێوان ژن و مێرده‌و، که‌س نازانێ خه‌تای کێیه‌. هه‌ربۆیه‌ توندوتیژیی ناوماڵ،ئاساییترین و به‌رفراوانترین جوری توندوتیژییه‌. جا وه‌نه‌بێ له‌م مابه‌ینه‌دا هه‌ر ژنه‌که‌ ببێته‌ قوربانیی ، منداڵه‌کان و ته‌نانه‌ت خودی پیاوه‌که‌ش، باجی ئه‌م کرده‌وه‌یه‌ ده‌ده‌ن‌: منداڵه‌که‌ له‌ یه‌که‌م کاردانه‌وه‌دا گۆشه‌گیر ده‌بێ و،دواتر ده‌ست ده‌کا به‌ شه‌ڕاشۆیی و،له‌ سه‌رده‌می گه‌نجیشدا ئه‌گه‌ری تووشبوونی به‌ ماده‌ ی نارکۆتیک زۆرتره‌و، سه‌ره‌ڕای بیموبالاتیی و که‌مته‌رخه‌میی،پێوه‌ندیشی له‌ گه‌ڵ دایکوباوکیدا ده‌شێوێ. منداڵ خه‌سارباری یه‌که‌مه‌. ئه‌ی پیاوه‌ تاوانکه‌ره‌که‌؟ ئه‌ویش له‌و ماڵه‌دا که‌ به‌ زه‌بری توندوتیژی نواندن باڵانسی راگرتووه‌، هیچکاتێک هه‌ست به‌ ئارامی و ئاسایش ناکات، ده‌بێ به‌رده‌وام بیر له‌وه‌ بکاته‌وه‌ که‌ چۆن باڵاده‌ستیی خوی بچه‌سپێنێ و چۆن دیفاعی لێ بکا.

گوڵنار له‌ دووتوێی بابه‌ته‌که‌یدا، ئه‌وه‌ی خسته‌ڕوو که‌ ته‌نانه‌ت له‌ کۆمه‌ڵە‌ی پێشکه‌وتووی سوێدیشدا ،هێشتا ده‌رفه‌ته‌کان بۆ پێاو زیاتره‌ وبۆ نموونه‌ هه‌رچه‌ند مافی یه‌کسان بۆ سه‌رپه‌رشتی منداڵ به‌ هه‌ردوو لا دراوه‌، به‌ڵام به‌ کرده‌وه‌ و له‌به‌ر باری ئابووری و رۆحی و کۆمه‌ڵایه‌تی ، ژن ناتوانی به‌ یه‌کسانی سوود له‌و مافه‌ی خۆی وه‌ربگری. جا لێره‌وه‌ ده‌ر ده‌که‌وێ که‌ ژنی په‌نابه‌ر چه‌ند مافخوراوتره‌

به‌شی کۆتایی سێمیناره‌که‌ بۆ پرسیارکردنی ئاماده‌بووان ته‌رخانکرابوو
و،هه‌لێک بوو بۆ زیاتر روونکردنه‌وه‌ی بابه‌ته‌کان و،تێیدا گوترا که‌ ئه‌گه‌ر پیاوێکی سوێدی ژنه‌که‌ی بکوژێ،ده‌گوترێ به‌ هۆی دڵپیسییه‌وه‌ بووە، که‌چی ئه‌گه‌ر کوردێک بیکا ناوی ده‌نێن کوشتنی شه‌ره‌ف و، ده‌یخه‌نه‌ پاڵ کولتووری نەتەوەکەوە‌. که‌سیشیان له‌ خۆی ناپرسێ: باشه‌ ئه‌گه‌ر ئه‌مه‌ کولتووره‌، بۆچی ته‌نها که‌مایه‌تییه‌کی له‌ڕاده‌ به‌ده‌ر بچووک بوونه‌ته‌ هه‌ڵگر و جێبه‌جێکه‌ری؟ که‌ کێشه‌که‌ش بوو به‌وه‌ی که‌ کولتووره‌ یان کولتوور نییه‌، کێشه‌ی ئه‌ساسی که‌ نه‌هێشتنی کوشتنی ژنه‌ ده‌خرێته‌ لایه‌که‌وه‌و له‌بیر ده‌کرێ. بۆ گه‌یشتن به‌ چاره‌سه‌رییه‌کیش، ده‌بێ پێش هه‌موو شتێک ددانی پێدا بهێنین: راسته‌ ژن کوشتن لای ئێمه‌ی کوردیش هه‌یه‌و، ئه‌مجا هه‌نگاو هه‌ڵبێنین بۆ نه‌هێشتنی .ئه‌وه‌ی که‌ ده‌ڵێ ئێمه‌ ژن کوشتنمان نییه‌ و، ئه‌مه‌ کولتووری عه‌ره‌به‌، هه‌ر ئه‌وه‌نده‌ی ئه‌و سوێدییانه‌ راستده‌کا که‌ ده‌ڵێن ئێمه‌ ژنکوشتنمان نییه‌ ،ئه‌وه‌ کولتووری په‌نابه‌ره‌کانه‌.
ئه‌وه‌ی بیه‌وێ گوێ له‌ ده‌قی ووتار و پرسیارو وه‌ڵامه‌کان بگرێ، ده‌توانێ له‌م ئادرێسه‌ی خواره‌وه‌ بیدۆزێته‌وه‌

http://bambuser.com/channel/KomeleiJinan/broadcast/1213114

سەرچاوە : ماڵپەڕی کوردیش پێرسپێکتیڤ

Monday, November 29, 2010

من قەحبەم



من قەحبەم- باران میلان


وەرگێڕانی: هێدی

شەڕەفی "پیاو"ەکەم دە نێوگەڵمدا ئاویلکە دەدا.

هەموو ڕۆژێ لە ڕۆژی بەرێ قەحبەترم،
هەموو ڕۆژێ ژنایەتییەک دە مندا دەمرێ،
هەموو ڕۆژێ ژنێک لە بەرەی من بە خەنجەری نامووس دەپێکرێ.

لەباتی هەموو ژنانی دنیا،
من بکووژن.
من هەرچییەک لەو دنیایەدا بێ
دەستی دەگەڵ تێکەڵ دەکەم.

دەست دەگەڵ خەمی نان تێکەڵ دەکەم،
دەست دەگەڵ بێوڵاتی تێکەڵ دەکەم،
دەگەڵ چەکت،
دەگەڵ سەنگەرت،
دەگەڵ ئاوارەییت،
ساڵانێکە دەست تێکەڵ دەکەم.

دەگەڵ زامەکانت،
دەگەڵ چڵکی جلەکانت،
دەگەڵ ئاشپەزخانە دەست تێکەڵ دەکەم.

من دەگەڵ قەڵەم دەست تێکەڵ دەکەم،
دەگەڵ ئەو خەونانەی دەیاننووسمەوە،
دەگەڵ کتێبی شێعرم، دوور لە چاوی تۆ،
دەست تێکەڵ دەکەم.

دەگەڵ تۆ کە خۆشم ناوێی،
دەست تێکەڵ دەکەم.
لە من قەحبەترت لێ هەڵناکەوێ.

من دەگەڵ گوڵەیاسەکان،
دەگەڵ بۆنی باغ،
دەگەڵ تەنیایی،
دەگەڵ گەسک،
دەگەڵ ئاورگ،
دەگەڵ سەماوەر،
دەگەڵ ئیستیکانی چا،
دەست تێکەڵ دەکەم.

ئیمزای کەن!
تکایە ئیمزایەک لێرە،
نا، نا، ئیمزایەک لەوێ،
٢٥ی نۆوامبر
بە تیزتر لە ڕۆژان.
تۆ سەری چاک و پیران ئیمزای کەن!
تۆ سەری پێغەمبەران ئیمزای کەن!

من کە دین سەنگبارانی کردووم،
کە ئایین دە کیسەی ئاخنیوم،
هێشتا دەمکووژن،

پێش ئەوەی درەنگ بێ.

هەموو ڕۆژێ خەنجەرێکم لە سەر ئەوکە،
هەموو ڕۆژێ کوتکێک بەرەو سەرم دادەهێڵدرێ،
هەموو ڕۆژێ بەردێک وە کاژەلاکی سەرم دەکەوێ،
هەموو ڕۆژێ شەڕەف دەمکووژێ،
هەموو ڕۆژێ نامووس لێمدەدا.

لە هەموو ڕۆژێک قەحبەترم ئەمڕۆ.

هێندە دەگەڵ تەنیایی دە نوێنێکدا بووم،
هیچ لە شەڕافەتت نەماوەتەوە،
هێندە دەگەڵ بیری ئەوینێک
کە لێت زەوت کردووم دەستم تێکەڵ کردووە،
ئەگەر هەموو ڕۆژێ بمکووژی دیسان بێشەڕەفی.

هێندەم باری کۆڵم لە سەر سنووران
دە ئامێز گرتووە کە ئیتر
ئامێزم بۆ تۆ ناکرێتەوە.

هێندەم خۆ داپۆشیوە کە ئیتر
جوانیم دە خەوێش نایە.

من ڕۆژ دەگەڵ ڕۆژێ قەحبەترم.
من هەموو ڕۆژێ قەحبەیەکم.

من دەگەڵ غەمی کۆرپە، دەگەڵ قۆنداغەکەی،
دەگەڵ قۆنداغەی تفەنگی تۆ،
دەگەڵ بێ داهاتووییمان،
دەگەڵ بێوڵاتیمان،
دەگەڵ کیفی بەتاڵی قوتابخانەی قوتابییەکەم،
دەگەڵ دەرد، دەگەڵ برین،
دەگەڵ ئا‌خ،
دەگەڵ خەونی خۆشییەکان،
دەستم تێکەڵ کردووە.

بمکووژە!
لە من قەحبەتر،
لە ژنی کورد قەحبەترت لێ هەڵناکەوێ.
بڕوانە چاوە ماندووەکانم!
نیگام ببینە!
بۆت دەردەکەوێ
شەکەتی زڕەنامووستم،
بێزارم لە شەڕەفی خوازراوت،
بێزارم
بێزارم
بێزارم.

Thursday, November 25, 2010

بەنگی یڵدز: پێویستە زمانی كوردی ببێتە مەرجی خۆپاڵاوتن



بەنگی یڵدز: پێویستە زمانی كوردی ببێتە مەرجی خۆپاڵاوتن


ئاکانیوز لە ٢٢ی نۆڤامبر ئەم هاوپرسەکییەی خوارەوەی لە گەڵ بەنگی یڵدز نوێنەری ئێلحێ (باتمان)ی پارتیی ئاشتی و دێمۆکراسی کردووە سەبارەت بە زمانی کوردی لە باکووری کوردستان و تورکیا. لە بەر گرینگی ئەو بابەتە لە ڕوانگە دا بڵاوی دەکەینەوە.

دیاربەكر 22 تشرینی دووەم/نۆڤامبر (ئاكانیوز) – بەنگی یڵدز پارلمانتاری پارتی ئاشتی و دیموكراسی "بەدەپە" رای گەیاند، پێویستە زمانی كوردی ببێتە مەرجی سەرەكی خۆپاڵاوتن بۆ ئەندامیەتی پارلمان، سەرۆك و ئەنجوومەنی شارەدارییەکان و جەختی كردەوە ئەگەر ئەم مەرجە جێ بە جێ بکرێ هەموو كەسێك فێری زمانی كوردی دەبێ .

یڵدز كە پێش 3 حەوتوو لە پارلمانی توركیا بەمەبەستی سەركۆنەكردنی قەدەخەكردنی زمانی كوردی، گوتارێكی بەكوردی پێشكێش كردبوو، بیروبۆچوونی خۆی دەربارەی دۆخ و پاشەرۆژی زمانی كوردی بۆ ئاژانسی كوردستان بۆ دەنگوباس (ئاكانیوز) دەربڕی.

پرسیار: لەكاتێ دادگەییكردنی ئەندامانی "بەدەپە" بەتۆمەتی هاوكاریكردنی كۆما جڤاكێن كوردستانێ "كەجەكە"، زمانی كوردی وەك "زمانی نایێتە تێگەیشتن" وەسپ كرابوو، بەبۆچوونی تۆ ئەم هەڵوێستە، هەڵوێستی دادگەیە یاخۆ هەڵوێستی دەوڵەتە؟

وەڵام: ئەمە هەڵوێستی دەوڵەتی توركیا، رێژیمی كەمالیزم و ئیتیحاد و تەرقییە. ئەو دەوڵەتانەی ئیمزایانە لەسەر یاسا نێودەوڵەتییەكانیان كردووە وپێڕۆی ناكەن، تەنیا دەوڵەتە فاشیست و دیكتاتۆرییەكانن، دەوڵەتانی دیموكرات و پێشكەوتوو كاتێ یاسایەك دادەنێن یاخۆ ئیمزای دەكەن پێوەی پابەند دەبن

پرسیار: ئایا ئێوە پرسی قەدەخەكردنی زمانی كوردی دەبەنە گۆڕەپانی نێودەوڵەتی؟

وەڵام: هەڵبەت، ئێمە سەردانی دادگەی مافی مرۆڤی یەكەتیی ئورووپا دەكەین، ئەم هەنگاوە پاڵەپەستۆیەك دەخاتە سەر دادگەكانی دەوڵەتی توركیا بۆ ئەوەی هەڵوێستی خۆی لەبارەی زمانی كوردی بگۆڕێ، هیچ ئەندامێكی پارتی داد و گەشەپێدان "ئاكەپە" ناتوانێ لەبارەی ئەم پرسە رای خۆ بەئاشكرا رابگەینێ، كاتێ سەرۆكی پارلمانی توركیا بەئازادانە قسە دەكات هیچ پارلمانتارێكی "ئاكەپە" ناتوانێ بەڕاشكاونە بڵێ "راستە، پێویستە گەلی كورد زمانی خۆی بەكار نەهێنێ"، چونكە "ئاكەپە" هەموو جارێك بەوڵاتانی یەكەتیی ئورووپا دەڵێ "ئێمە قەدەخەی سەر زمانی كوردیمان هەڵگرتووە، ئیتر پروپاگەندە، سیاسەت و كولتوور بەزمانی كوردی ئازادە".

پرسیار: دەڵێن "ئاخاوتن بەكوردی ئازادە، بەڵام لە دەزگەكانی دەوڵەتدا قەدەخەیە"، ئایا ئەمە چ واتایەكی هەیە؟

وەڵام: ئێستە حكوومەت دەڵێ دەبێ زمانی كوردی لە دەزگەكانی دەوڵەتدا بێتە بەكارهێنان، ئەگەر قەدخە هەبێت، پێویستە وەشانی كاناڵی "تەرەتە 6" بێتە راگرتن، چونكە ئەو كاناڵەش دەزگەیەكی دەوڵەتە، بۆیە بۆمان ئاشكرا دەبێت كە هەڵوێستی دەوڵەت پێچەوانەی یاسایە.

پرسیار: ئەگەر لە دەستووردا رێگە بەبەكارهێنانی زمانی كوردی نەدرێ، چ هەڵوێستێكتان دەبێ؟

وەڵام: كورد بەهیچ شێوەیەك قەدەخە سەر زمان قبوڵ ناكات، هەر یاسایەك ناچارە زمان، مێژوو و كولتووری كوردان بناسێ، ئەگەر یاسایەك بڵێ "ئێمە 20 ملیۆن كورد ناناسین" ئایا كورد بەم یاساییە رازی دەبێ؟. گۆمانی تێیدا نییە كورد ئەم جۆرە یاسانە قبۆڵ ناكات چونكە ئاخاوتن بەزمانی دایك مافێكی سرۆشتییە، بۆیە ئێمەش ئەو یاسانەی كە كورد و زمان، مێژوو و كولتووری بەنەناسراو وەسپ دەكات، ناناسین.

پرسیار: "بەدەپە" بڕیاری داوە ئیتر سیاسەتی خۆی بەزمانی كوردی بكات، ئایا ئێوە چۆن ئەم بڕیارە جێبەجێ دەكەن؟

وەڵام: پێویستە ئێمە لە كۆبوونەوە ناوەخۆییەكان و كۆبوونەوەكانی لەگەڵ گەلدا و هەروەها لە ناو پارلمان و لە هەموو بوارێكی ژیاندا زمانی كوردی بەكار بێنین، پێویستە سیاسەتمەدار و سەركردەكانی كوردیش لەبارەی بەكارهێنانی زمانی كوردی رژد بن. ئێمە داوای پەروەردە بەزمانی كوردی دەكەین، بەڵام لە كۆبوونەوكانماندا بەزمانی كوردی قسە ناكەین، ئایا ئەمە دەكرێ؟ نەخێر بەهیچ شێوەیەك ناكرێ، ئێستە رۆژانە زمانی دایکی لەناو دەچێ، منداڵانەكانمان بەتوركی قسە دەكەن، وەك گەلیش ئێمە لە كۆڵانەكان ، بازار، خوێندنگە و لە هەموو بوارەكانی ژیاندا بەتوركی قسە دەكەین. دەبێ بزانین دوای لەدەستدانی زمان، مرۆڤ ناتوانێ هیچ شتێك بەدی بێنێ.

پرسیار: ئایا ئێوە لەمڕۆ بەدواوە لە كۆبوونەوەی هەفتانەی فراكسیۆنەكەتان لەناو پارلمان بەزمانی كوردی قسە دەكەن؟

وەڵام: بەبۆچوونی من دەبێ ئێمە لە كۆبوونەوكان پارلمان و فراكسیۆنەكەماندا ئاخاوتن بەزمانی كوردی بكەین، كاتێ سیاسەتمەدار بەزمانی كوردی قسە دەكات، دەوڵەت و فاشیستەكانی ناڕەزایی خۆیان دەردەبڕن و ئەمەش یەكەتیی گەلەكەمان بەرامبەر بەم هەڵوێستە بەهێزتر دەكات.

پرسیار: بەم دواییە، حكوومەتی توركیا بڕیاری دا تابلۆكان كە بەزمانی توركی و كوردی وئینگلیزی لە گوندەكانی دیاربەكر هەڵواسراون هەڵبگیرێن، ئایا ئێوە چ رێوشوێنەك لەمبارەوە دەگرنە بەر؟

وەڵام: حكوومەتی بەخۆی بڕیاریدا ئەگەر هەر گوندێك یاخۆ هەرێمەك بیەوێ ناوی خۆی بگۆڕێ، دەتوانێ بیكات، بەڵام وەك دەبینرێ ئێستە ئەو تابلۆیانەی بەزمانی كوردی و توركی هەڵواسروان لا دەبردرێن، رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆك وەزیرانیش دەڵێ ئەمە بڕیاری دادگەیە، پێشتر ئەردۆغان دەیگوت "دەستوورم گۆڕی و یاساكانیش گۆڕ دران، ئیتر كورد ئازادن و دیموكراسی بۆ هەموو كەسێك هەیە"، بەڵام ئەم لێدوانانە بێ واتان.

پرسیار: دەزگە راگەیاندنەكانی توركیا هەمیشە دەڵێن "ئێوە ئەوەندە باسی زمانی كوردی دەكەن، بەڵام پارلمانتارەكانتان نازانن بەكوردی قسە بكەن"، ئێوە چۆن ئەم پرسە چارەسەر دەكەن؟

وەڵام: لە كاتێكی نێزیكدا كۆبوونەوەیەك لەمبارەوە ساز دەكەن، پێشتر چەند جارێك باسمان لەو پرسە كردووە، هەندێك هاوڕێیەكانمان لە ناو فراكسیۆنەكەماندا توانایان هەیە وانە بەزمانی كوردی بدەن، عوسمان ئۆزچەلیكیش یەكێكە لەوان، پارلمانتارەكانمان هەر 2 تا 3 رۆژ وانەی زمانی كوردییان پێ دەگوترێ، سەرجەم پارلمانتارانی "بەدەپە" لە وانەی زمانی كوردیدا بەشدار دەبەن.

پرسیار: دەتوانی بۆمان باسی داوای پارلمانتار گایا ئەرباتۆر بۆ فێربوونی زمانی كوردی بكەی؟

وەڵام: گایا ئەرباتۆر پارلمانتاری ئەدەنەی سەر بەپارتی كۆماری گەل داوای لێ كردم كە بۆ فێربوونی زمانی كوردی هاوكاری بكەم، ئیتر پارلمانتارانی توركیش ئەوانەی كە لە شارە كوردنشینەكاندا دەژین دەیانەوێ فێری زمانی كوردی ببن، چونكە دەزانن كە قسەكردنیان بەزمانی كوردی كاریگەریەكی باشتر دەخاتە سەر هاووڵاتییانی كورد.

بەنگی یڵدز لە 15ی تشرینی دووەم/نۆڤامبری ساڵی 1965 لە باتمان (ئێلحێ) لە دایك بووە و دەرچووی كۆلێجی یاسای زانكۆی ئەستەنبووڵە، ماوەیەك وەك پەیامنێری هەفتەنامەی "یەنی ئوێلكە" كاری كردووە و هەروەها كاری پەیامنێری کردووە بۆ رۆژنامەكانی "گویندەم، دیموكراسی و ئوێلكەدە ئۆزگویر گویندەم ، دواتر بووە راوێژكار و پارێزەری شارەداریی باتمان، بۆ ماوەیەك سەرۆكی كۆمەڵەی مافی مرۆڤی باتمان بوو، یڵدز لە ساڵی 2007دا بووە ئەندامی پارلمانی توركیا و هەروەها ئێستا ئەندامی كۆمیسیۆنی پارلمانی تێكەڵاوی یەكەتیی ئورووپا و تورکیایە

دیمانە: ماشەڵا دەكاك، و: هوشی مراد
سەرچاوە . ئاکا نیوز

Thursday, November 18, 2010

ئه‌حمه‌د کایا ١٦ی نۆڤامبری ٢٠٠٠



ئه‌حمه‌د کایا ١٦ی نۆڤامبری ٢٠٠٠
عەزیزی سیامەندی

دەساڵ لەمەوبەر لە ڕۆژێکی ئاوا دا ئێمە دۆست ، هونەرمەند، شاعیر ، گۆرانیبێژ و پارێزەرێکی مافی مرۆمان لە دەست دا. ئەمن لە ژیانم دا ئەو ڕۆژە قەت لە بیر ناکەم کاتێک دوکتور پێی گوتم ئیدی هیچی لە دەست نایە و ئەحمەد ناژی. ئەحمەد لە ئاویلکەدان دا دەستی دە دەستی گویلتەن و کچەکەی دا بوو. ئەمن بە بەرچاومەوە دوادەمی ژیانی پارێزەرێکی مافی مرۆم دەدی کە لە ماوەی ژیانی دا بوێرانە بۆ پاراستنی مافی کەمایەتییەکان و ئازادییان لە هەر شوێنێک خەباتی دەکرد. ئەحمەد کایا دەیزانی گەلی کورد زوڵمی گەورەی لێ کراوە و دەیەویست ئاڵوگۆڕێکی بنەڕەتی بە سەر شێوەی فەرمانڕەوایی لە ووڵاتەکەی دابێ، ئەو لەو کوشتوبڕە بە کۆمەڵەی کە ئەڕتەشی ترکییە بە دژی کوردەکانی کردبوو ئاگادار بوو، دەیزانی منداڵانی دێرسیم بە ساوایی کوژراون،دەیزانی خەڵک بە کۆمەڵ لە زێدی خۆیان دوور خراونەتەوە و ئەڕتەشی ترکییە گوندی کوردانی خاپوور کردووە و بە هەزاران کەسی دڵڕەقانە لە زیندانان دا توند کردووە.

ئەمن یەکەم جار بە دەم کۆنفڕانسێکی چاپەمەنییەوە لە پاریس لە گەڵ ئەحمەد ناسیاویم پەیدا کرد و ئەوە بووە سەرەتای دۆستایەتییەک کە هەتا سەر بەردەوام بوو. پێش ئەحمەدیش من یەڵماز گونەییم ناسی و ئەویش لە غەریبایەتی لە سێپتامبری ١٩٨٤ سەری نایەوە.توانایی و مرخی ئەحمەد لە گۆرانیبێژێکی ئاسایی، لە شاعیرێکی ئاسایی زیاتر بوو. ئەو لە ماوەیەکی کورت دا زۆر کاری گەورە گەورەی لە بواری موسیقا دا پێشکێش کرد. نێوەرۆکی شێعری گۆرانییەکانی کە زۆربەی بۆ خۆی دەینووسین چیرۆکی ناعەداڵەتی دەگێڕنەوە؛ چەمکێک کە ئەو قەت نەیدەویست سەری لە بەر دانەوێنێ و بەردەوام خەباتی بەدژی دەکرد. ئەو داوخوازی ئەوە بوو بتوانێ بە زمانی بە ناحەق قەدەغە کراوی خۆی ، کوردی، بچڕێ.لە ساڵی ١٩٩٨ کە خەڵاتی باشترین گۆرانیبێژی ساڵی پێ بەخشرابوو لە ڕێوڕەسمی وەرگرتنی خەڵاتەکە دا کاتێک ڕایگەیاند لێبڕاوە بە کوردیش گۆرانی بڵێ و کلیپێک بڵاو بکاتەوە، دڵڕەق و خێرنەخوازان هەر لەو ڕێورەسمەدا هێڕشیان کردە سەری و هەڕەشەی کوشتنیان لێ کرد.

ئەو بۆ ئەوەی هەر وا بە خۆڕایی نەکەوێتە زیندان و بەر ئەشکەنجەی نامرۆیانە، بە نابەدڵی ناچار بوو ووڵاتی خۆی بە جێ بهێڵێ. ئەگەر ماباوە وەک زۆر هونەرمەند و نووسەری دیکە بە پێی مادەی ٣٠١ی قانوونی سزا بە تاوانی "خیانەت بە وولات " حوکم دەدرا. ئەحمەد زۆریش دڵپەشێوی ئەندامانی بنەماڵەکەی بوو. لە ساڵی ١٩٩٩ ترکییەی بە جێ هێشت و لە دوای ناسیاویمان تا ١٨ مانگ بەردەوام لە گەڵی دە پێوەندی دا بووم. ئەمن لە ئەحمەد کایا دا ئینسانێکی گەورەی ووشیارم بەدی کرد کە دڵێ بۆ ووڵاتەکەی لێی دەدا و هەمیشە لە بیری ئەوە دابوو ڕۆژێک زووتر بگەڕێتەوە ووڵاتی خۆی. کاتێک یەکتریمان ناسی نە ئەو کوردی باش دەزانی و نە ئەمن ترکییەکەم تێری دەکرد بەڵام دوای ماوەیەک بە هاسانی لە یەکتری تێدەگەیشتین. لەو ماوە کورتەی دا کە لەهەندەران بوو لە سوید، سویس، دانمارک، ئینگلیستان و ئەڵمان چەند کۆنسێرتی پێشکێش کرد. دەساڵ لەوەپێش لە ڕۆژێکی وەک ئەمڕۆ لە ١٦ی نۆڤامبری ساڵی ٢٠٠٠ لە سەعات ٧ی بەیانی ئەمن لە نەخۆشخانە لە لای بووم کە دوکتوران هەرچی حەولیان دا نەیانتوانی ڕزگاری کەن و گیانی پاکی ئەسپارد. دوای ئەوە ئەمن واقم وڕمابوو، باوەڕم نەدەکرد ئەحمەد وا زوو بمرێ.دەمدی ئەوە گەلی کورد ڕۆڵەیەکی بە ئەمەگی خۆی لە دەست داوە. ئێستا ئەحمەد لە نێومان دا نییە ببینێ کە لە سایەی تێکۆشانی هونەرمەندی وەک ئەو ئیتر چبڕ گۆرانی گوتن بە کوردی قەدەغە نییە و خەباتی ئەو گەڵە بۆ داوخوازە ڕەواکانی هەر بەردەوامە.

Saturday, November 13, 2010

ڕووهه‌ڵماڵاوی سیاسی ئاکه‌په‌


ڕوو‌هه‌ڵماڵاوی سیاسی ئاکه‌په
هاوپرسه‌کی گوینه‌ش ئوێنساڵ هه‌واڵنوسی دیها له‌ ئه‌سته‌نبووڵ
له‌ گه‌ڵ دوکتور عه‌بباسی وه‌لی مامۆستای زانکۆی بۆغازیچی له‌ ئه‌سته‌نبووڵ
ئه‌و هاوپرسه‌کییه‌ ڕۆژی چوارشه‌مۆ 3ی نۆڤامبری 2010 له‌ ڕۆژنامه‌ی یێنی ئوزگویرپۆلیتیکا دا به‌ زمانی ترکی بڵاو کراه‌وه‌ته‌وه‌
وه‌رگێڕان له‌ ترکییه‌وه‌ بۆ ئینگلیسی: ئوێزله‌ما غالیب،حه‌سه‌نی قازی
له‌ ئینگلیسییه‌وه‌ بۆ کوردیی سۆرانی: حه‌سه‌نی قازی‌

بەپێی قسه‌ی پرۆفێسۆر دوکتور عەبباسی وەلی ، بەڕێوە چوونی هەموو شتەکان بە بێ کوردەکان نێشانه‌ی ڕووهه‌ڵماڵاویی سیاسی ئاکەپە یە لە ئاست کوردەکان.ئاکەپە بە تەواوی لە سەر بنەمای لێ تێگەیشتنی خۆی دەجووڵێتەوه‌ و دەیەوێ ڕێسا و چوارچێوەی خۆی بەڕێوەبەرێ. ئەوە خۆپەسندیی و خۆبەزل زانی سیاسییە،کە بە تایبەتی سەرۆکوەزیر پێشی دەخا
لە سەرەتای مشتومڕ سەبارەت بە " کرانەوەی دێمۆکڕاتیک"، پرۆفێسۆر دوکتور وەلی کە ئەندامی کۆڕی وانەبێژانی بەشی زانستی سیاسی و پێوەندییە نێو نەتەوەییەکانە لە زانکۆی بۆغازیچی لە نێو کۆڕو کۆمەڵی ڕووناکبیری دا سەبارەت بەو بابەتە بۆچوونی لە مەڕ خۆی هەبوو ئەویش ئەوە بوو" هەمو لایەک بۆچوونی خۆی دیاری بکا" لە گەڵ ئەوەشدا، ئێستا زۆر بەتوندی ڕه‌خنه‌ له‌و که‌سانه‌ دەگرێ کە خۆیان وەک ڕادیکاڵ پێشان دەدن و هیچ ناکەن وجگە لەوەی بە نێوی کوردەکان قسە بکەن و هەر وەک حکوومەت خۆ لە بابەتی ئەسڵی لادەدەن
پرۆفێسۆر دوکتور وەلی کە لە مەهاباد لە دایک بووە و پسپۆری زانستی سیاسی و پێوەندییە نێونەتەوەییەکانە، لە قسەکردنەکانی بەرایی دا سەبارەت بە پێواژۆی " کرانەوەی دێمۆکڕاتیک" ڕایگەیاند ئەو پێواژۆیە لەوانەیە بەرەو دوا هەڵگەڕێتەوە و پێویستە حکوومەت هەتا زووە بڕیار بدا سەبارەت بەولایەنانەی وا دەبێ بەشداری تێدا بکەن. لەو قۆناخە دا ، ئێمە سەبارەت بە مەسەلەی ئەوەی کە دەبێ کێ لە گوتوبێژەکاندا بەشدار بێ، شێوەی چارەسەری، بۆچوونی حکوومەت و هەر وەها بۆچوونی میدیا چاوپێکەوتنمان لە گەڵ کرد

لە دوایین چاوپێکەوتن دا کە لە گەڵ ئێوەمان هەبوو " کرانەوەی دێمۆکڕاتیک" هەر تازە دەستی پێکردبوو و ئێوە ڕاتانگەیاند کێشەکان دەبێ قسەیان لە سەر بکرێ بەڵام کەشوهەوای لەبار و پۆزیتیڤ دەکرێ لەپڕ نەمێنێ و بگۆڕێ. ئێوە مەسەلەی کورد و ئەو ئاڵوگۆڕە سیاسییانەی لەوی ڕۆژێوە تا ئێستا لە هەرێم دا هاتوونە گۆڕێ چۆن هەڵدەسەنگێنن و بۆچوونتان لەمەڕ ئەو پێواژۆیە چییە؟

گۆڕینی سیاسەت دەگاتە ئەوەی عەسکەریش سیاسەتی خۆیان بگۆڕن لە پێواژۆی چارەسەرکردنی کێشەکە دا ئه‌وان ده‌که‌ونه‌ پله‌ی خوارتره‌وه‌ . ئیدی نیزامییه‌کان نه‌ ده‌توانن له‌ هه‌رێم دا به‌ شێوه‌یه‌کی سه‌ربه‌خۆیانه‌ هه‌ڵسوکه‌وت بکه‌ن و نه‌ له‌ هه‌ڵوێستێکی ئاوا دان بتوانن قه‌یرانییه‌ که‌ به‌شێوه‌یه‌کی ئاوا به‌ڕێوه‌ به‌رن که‌ له‌ به‌رژه‌وه‌ندی ئه‌وان دا بێ. وێده‌چێ چیدی خه‌بات و به‌ربه‌ره‌کانی به‌ دژی ئه‌و مه‌سه‌له‌یه‌ له‌ ژێر حاکمییه‌تی نیزامیان دا شتێکی شیاوی قه‌بووڵ کردنیش نه‌بێ. بەڵام هێشتا هەمان ڕێباز وەبەرده‌گیرێ، ئەگەر تائێستا ڕێگە چارەسەری نیزامی شکستی هێناوە، لە جیاتیان دەبێ چارە سەرییەک لە سەر بنەمای سیاسی ببیندرێتەوە، کە جێی پەسندی هەموو لایەک بێ و بتوانێ کۆتایی بهێنێ بە چارەسەری نیزامی بۆ هەمیشە بەڵام ئەو چارەسەرییە " بەو جۆرەی ئەوان بۆخۆیان دیاریی دەکەن" دەبێ بش توانێ مەسەلەی کورد چارەسەر بکا، بەڵام داخودا حکوومەت چ دەکا؟ بۆ دیاریی کردنی نێوەرۆکی کێشەی کورد، لێبڕاوانە ئەوان چوارچێوەیەکی ئەوپەڕی بەرتەنگ دەکار دەهێنن و، هەر چارەسەرییەک لە تێگەیشتنێکی ئاواوە بکەوێتەوە ده‌بێته‌ هۆی بەرته‌نگ بوونی چارەسەرییەکە. هەر بۆیەش بزووتنەوەی کورد ئەوە قەبووڵ ناکا
یەکەم شتی، کە کوردەکان پێی ڕازی نابن ئەوەیە کە ئەو مافانە دەستەبەر نەکراون، هەر شتێک بە بێ بەشداری کوردەکان خۆیان بریتییە لە خۆپەسندی و ڕووهه‌ڵماڵاویی ئاکەپە لە ئاست کوردەکان. ئاکەپە، لە سەربنەمای ئەو لێتێگەیشتنەی خۆی سەبارەت بە کێشەکە هەیەتی، دەیەوێ بە پێی ڕێساکانی خۆی لێکاڵای کاته‌وه‌ و جێ بە جێی بکا. ئەوە هەتا بڵێی سەیرە چونکە ئەتۆ لەم پێڤاژۆیە دا بۆ چارەسەری کێشەکە کەس و لایەنێکی تێدا نابینی کە خاوەنی ڕاستە قینەی کێشەکەیە و ئەوەش ڕووهه‌ڵماڵاوییه‌کی ڕاستەقینەی سیاسییە. ئەمن پێم وایە سەرۆکوەزیر سیاسەتێکی ئەوتۆ پێش دەخا. تا ئەو جێگایەی ئەمن دەزانم، لە نێو پارتییەکەی دا، کەسانی زۆر هەن به‌و خۆ بەزلزانییەی ئەردۆغان شەمزاون. لە نێو ئاکەپە دا، کەسانی ئاوا هەن لایەنگری پێک هاتنن و بۆچوونێکی نەرمیان هەیە سەبارەت بە مەسەلەی کورد بەڵام ئەردۆغان دەستی بەستوون. ئاکەپە دەڵێ ئێمە بۆ چارەسەری کێشەکە لە گەڵ پ.ک.ک دانانیشین، ده‌ی بڵێێن با دانەنیشن، دوایە دەڵێن ئێمە لە گەڵ جیاوازیخوازانیش گوتوبێژ ناکەین، باشە بابڵێین ئەوەش ئاوا بێ، بەڵام قسە لە سەر ئەوەیە چۆنە حکومەت ناتوانێ لە نێو 20 میلیۆن کورد دا نوێنەرێک ببینێتەوە کە بتوانێ لە گەڵ حکوومەت دانێشێ و قسەی لەگەڵ بکا؟ هەتا ئەو خۆپەسندی و خۆ بەزلزانیینە بەردەوام بێ، ئەو پێواژۆیەش بەردەوام دەبێ و چارەسەرییەک نادۆزرێتەوە، بۆ نموونە، حکوومەت جەماعەتێکی گۆیا ڕووناکبیر لە دەوری یەکتری کۆ دەکاتەوە بۆ ئەوەی سەبارەت بەو کێشەیە بدوێن بەڵام لە ڕاستیدا ئەوان گشتیان پشتیوانانی حکومه‌ت بۆخۆنی. لە تافی لاوێنی منەوە لە ماوەی 30 ساڵی ڕابردوو دا، ئه‌و ڕووناکبیرانه‌ له‌ سه‌ر شانۆ بوون و قسه‌یان له‌و کێشه‌یه‌ کردووه‌ به‌ڵام هێشتا نه‌گه‌یشتوونه‌ته‌ چاره‌سه‌رییه‌ک و ئه‌وه‌ی ده‌یبینین ئه‌وه‌یه‌ که‌ حکوومه‌ت ده‌ستوپێوه‌ندی خۆی هه‌ڵده‌بژێرێ ته‌نانه‌ت له‌ بواری ڕووناکبیری و کولتووریش دا.

به‌ڕێزت به‌ باسکردنی سازان و ڕێککه‌وتنی ڕێبازی نێوه‌ند- چه‌پ به‌ ووردی ده‌ته‌وێ چ بڵێی؟

ڕۆژنامه‌گه‌ریی سه‌ر به‌ ڕێبازی نێوه‌ند-چه‌پ بۆچوونی له‌ مه‌ڕ خۆی هه‌یه‌ سه‌باره‌ت به‌ کێشه‌ی کورد. بۆ وێنه‌، ئه‌وان ده‌ڵێن حکوومه‌ت ئیدی ناتوانێ به‌ ڕێگای نیزامی پ.ک.ک. تێک بشکێنێ و یان ته‌نانه‌ت ناتوانێ به‌و شێوه‌ هه‌ڵسوکه‌وته‌ ڕۆژهه‌ڵاتی دنیاش به‌ره‌و لای خۆی ڕاکێشێ. ئه‌وانه‌ خاڵی گرینگن و ده‌بێ ڕه‌چاو بکرێن، به‌ڵام ئه‌وان دیاره‌ سنووری له‌ مه‌ر خۆشیان هه‌یه‌. ئه‌گه‌ر که‌سێک ‌یه‌کێک له‌خۆیان نه‌بێ و ڕه‌خنه‌ له‌ حکوومه‌ت و له‌و ڕۆژنامه‌گه‌رییه‌ی ڕێبازی نێوه‌ند-چه‌پ بگرێ، ئه‌وه‌یان پێ خۆش نییه‌. ئه‌من لێره‌ دا نموونه‌یه‌ک باس ده‌که‌م. ته‌نێ دوو ڕۆژ به‌ر له‌ داخرانی پارتیی ده‌ته‌په‌،له‌ سه‌ر داوای ڕۆژنامه‌ی ته‌ڕه‌ف چاوپێکه‌وتنێکی دوورودرێژم له‌گه‌ڵ کردن. له‌و چاوپێکه‌وتنه‌ دا ئه‌من نه‌ک هه‌ر به‌ توندی ڕه‌خنه‌م له‌ حکوومه‌ت گرتبوو به‌ڵکوو ڕه‌خنه‌م له‌ میدیای ڕێبازی نێوه‌ند-چه‌پی نیوه‌ ئاژۆش گرتبوو له‌ به‌ر بۆچوونه‌کانیان سه‌باره‌ت به‌ مه‌سه‌له‌ی کورد. به‌ڵام ئێدیتۆری ته‌ڕه‌ف ئه‌و چاوپێکه‌وتنه‌ی چاپ نه‌کرد، هیچ هۆیه‌کیشیان باس نه‌کرد. سانسۆر کردنی ئاوا بۆ پاراستنی یه‌کپارچه‌یی پێکهاتنی ڕێبازی نێوه‌ند- چه‌په‌. له‌ چاوپێکه‌وتنه‌که‌ دا پێم گوتبوون دیتنی ئێوه له‌ سه‌ر پرسی کورد‌ باشییه‌که‌ی هه‌ر له‌وه‌ دایه‌ ئه‌گه‌ر له‌ گه‌ڵ باشبوونی چاره‌سه‌ری حکوومه‌ت سه‌باره‌ت به‌ کێشه‌ی کورد به‌راورد بکرێ.له‌به‌ر ئه‌و قسه‌یه‌ سانسۆر به‌ره‌نگارم بوو. ئه‌وه‌ سانسۆر کردنی له‌ چه‌شنی سانسۆرکردنی حکوومه‌ته‌، که‌ به‌ پێی عه‌قڵییه‌تێکی دیکه‌ ده‌کرێ. ئه‌گه‌ر ئه‌توو بڕیار بده‌ی ده‌ست له‌ خۆ به‌زلزانین و مه‌یلی پچووکی – ناوچه‌یی ڕادیکاڵی خۆت به‌رانبه‌ر مه‌سه‌له‌ی کورد به‌ر ده‌ی و ئه‌وه‌ ببینی که‌ له‌ نێو کۆمه‌ڵگه‌ی کوردی دا که‌سانی ئه‌وتۆ هه‌ن که‌ وه‌کوو تۆ بیرناکه‌نه‌وه‌ و ئه‌گه‌ر ئه‌و ڕاستییه‌ قه‌بووڵ بکه‌ی، ئه‌وان زۆر شتیان پێیه‌ که‌ بۆت باس بکه‌ن.

مه‌به‌ستت ئه‌وه‌یه‌ که‌ هه‌ر که‌س ڕۆژه‌ڤ و به‌رنامه‌ی خۆی هه‌یه‌ بۆ چاره‌سه‌ری، به‌ڵام هیچ که‌س گوێ ناداته‌ کوردان؟

به‌ڵێ به‌ دڵنیاییه‌وه‌ وایه‌. هه‌ڵبه‌ت دیاره‌ هه‌موو که‌س مافی ئه‌وه‌ی هه‌یه‌ ڕۆژه‌ڤێکی هه‌بێ، به‌ڵام له‌ به‌ره‌ی نێوه‌ڕاست دا بارو دۆخه‌که‌ ئاوایه‌، له‌ نێوه‌ند دا نه‌خۆشییه‌ک هه‌یه‌ و هه‌موو که‌س بێ ئه‌وه‌ی هیچ شتێک له‌ نه‌خۆشه‌که‌ بپرسێ خاوه‌ن ڕایه‌ و ده‌رمانێکی بۆ ده‌گرێته‌وه. که‌س له‌ نه‌خۆشه‌که‌ ناپرسێ کوێت ژان ده‌کا و گرفتت چییه‌؟ ئه‌من پێم وایه‌ نه‌ حکوومه‌ت و نه‌ ئه‌و به‌شه‌ی ئه‌من وه‌ک ڕێبازی پێکهاتنی نێوه‌ند – چه‌پ نێوه‌زه‌دم کرد ده‌یانه‌وێ کورده‌کان به‌شێک بن له‌ چاره‌سه‌ری ئه‌گه‌رچی ئه‌وان هه‌رکامه‌یان تێخوێندنه‌وه و هه‌ستی له‌مه‌ڕ خۆیان هه‌یه‌ سه‌باره‌ت به‌ مه‌سه‌له‌ی کورد.ئه‌گه‌ر وابێ، ده‌بێ له‌ گه‌ڵ گه‌لی کورد دانیشن و قسه‌ بکه‌ن. له‌ گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا، ئه‌و که‌سانه‌ نایانه‌وێ له‌ گه‌ڵ کوردان قسه‌بکه‌ن و دیالۆگیان ناوێ. له‌ ماوه‌ی 30 ساڵی ڕابردوو دا ئه‌و پێواژۆ کولتوورییه‌ی که‌ پێکهاتنی نێوه‌ند – چه‌پ له‌ چاپه‌مه‌نی دا سازی کردووه‌ " هه‌لوێست و تێکه‌ڵاویی بڕیقه‌دار" بووه‌. باشه‌ ڕۆشنکردنه‌وه‌ی ڕووناکبیریی و سیاسیی له‌ کوێیه‌؟ مه‌سه‌له‌ شێوه‌ی بیرکردنه‌وه‌ی ترکی له‌ ماوه‌ی کرده‌وه‌ی 30 ساڵی ڕابردوویان دا ده‌کرێ زیاتر شی بکرێته‌وه‌. ئێستا ئه‌گه‌ر ئێمه‌ چاو له‌ لایه‌نی باشی ئه‌و ڕێگا چاره‌سه‌رییه‌ی بکه‌ین که‌ ڕێبازی نێوه‌ند- چه‌پ له‌ ترکییه‌ بۆ مه‌سه‌له‌ی کوردی هێناوه‌ته‌ گۆڕێ له‌ ماوه‌ی 20 ساڵی ڕابردوو دا، ده‌بینین‌ بنه‌مای کۆمه‌ڵناسانه‌ و کۆمه‌ڵایه‌تی ئابووری خه‌ریکن ده‌گۆڕێن. ئه‌و گۆڕانانه‌ کارهاسانی ده‌کا بۆ ڕه‌خنه‌گرتن له‌ که‌مالیزم. ڕه‌خنه‌گرتن له‌ که‌ماڵیزم و کارێکی ئه‌وتۆ کردن 20 ساڵ له‌مه‌و پێش هه‌ر هه‌مان مانایه‌ی نه‌بوو‌ که‌ ئه‌مڕۆ هه‌یه‌تی

باشه‌ ئه‌وان چییان که‌مه‌ ؟

ئەوەی ڕێبازی نێوەند- چەپ بۆ چارەسەری لە بیری کردووە تێڕوانینە لە چوارچێوەیەکی بەربڵاو دا. ترکییە پێداویستی بەوەیە لەو ڕووەوە بۆ چوون و دیتنی کوردانیش بە هێند بگرێ و بیانهێنێتە نێو گەمەکە. ئەو دەستە و تاقمانە نێوی خۆیان ناوە کۆڕ وکۆمەڵی ڕادیکاڵ لە ناوچەی بەرتەسک و بە دیدی خۆیان. ئەو ڕوانگەیە ، کە هەتا بڵێی نەریتییانە و کۆنە پێویستی بەوەیە کە لە مافی کوردانی زیاتر تێپەڕێنێ. وەک ڕۆژنامەی تەڕەف کە خۆی بە ڕادیکاڵ پێشان دەدا و دەتوانێ سانسۆریش بکا. ئەوان گشتیان دەبێ لەقاو بدرێن . کوردەکان گه‌لێکی خاوه‌ن کولتوور، خاوه‌ن ناسێنه‌، خاوه‌ن مێژوون
هه‌ر ئه‌گه‌ر سه‌رده‌می مۆدێڕن له‌ به‌رچاو بگرین له‌ ماوه‌ی 100 ساڵی ڕابردوو دا ته‌جروبه‌ی سیاسی زۆر قووڵیان وه‌سه‌ریه‌ک ناوه‌. زۆر پارتیی سیاسی له‌و سه‌رزه‌وییانه‌ دا ژیاون.به‌ کورتی کورده‌کان کۆمه‌ڵه‌یه‌کی زیندوو و ئۆرگانیزمێکی بیرکردنه‌ویان هه‌یه‌. ئه‌و شێوه‌ بیرکردنه‌وه‌ مێکانیزمی له‌ مه‌ڕ خۆی هه‌یه‌،که‌ ده‌توانێ بیرو ڕای ئه‌وتۆی لێ بزێته‌وه‌ که‌ به‌ مه‌به‌ستی چاره‌سه‌ری دێنه‌ گۆڕێ. ئه‌گه‌ر ئه‌و مێکانیزمه‌ هیچ کاتێک له‌ زه‌مینه‌ی سیاسی دا له‌ ده‌وڵه‌تی ترک یان کولتووری ترکی دا به‌شداری نه‌کردووه‌،بۆچی سازانی ڕووناکبیری نێوه‌ند- چه‌پی ترک حه‌ول ده‌دا ئه‌وه‌ بکا؟ ئه‌من هێشتا له‌و باوه‌ڕه‌ دام ‌هێندێک له‌ ڕووناکبیرانی ترک پشتیوانی له‌ پارتییه‌ کورده‌کان ده‌که‌ن و، به‌شداری کردن له‌ چالاکییه‌کاندا بۆیان گرینگه‌. به‌ڵام به‌ داخه‌وه‌ ئه‌و جۆره‌ که‌سانه‌ ده‌گمه‌نن. به‌ ووته‌یه‌کی دیکه‌ ئه‌و جۆره‌ که‌سانه‌ ترکی کلاسیک نین

بۆچوونت سه‌باره‌ت به‌ پێواژۆی داهاتوو چییه‌؟

ئێستا، زۆر له‌ چاپه‌مه‌نی و میدیا له‌ ترکییه‌ ئه‌و پێواژۆیه‌ به‌ پێواژۆی ئیرله‌ندی باکووری ده‌شوبهێنن و له‌ گه‌ڵ ئه‌وێ به‌راوردی ده‌که‌ن و نموونه‌ی چاره‌سه‌ری له‌ وێنده‌رێ وه‌ک شێمانه‌یه‌ک چاو لێ ده‌که‌ن. له‌وێ حکوومه‌تی پادشایی یه‌کگرتوو دیالۆگێکی له‌ گه‌ڵ گێری ئادامس ده‌ست پێکرد. ئه‌ڕته‌شی کۆماریخوازی ئیرله‌ند ئاماده‌یی خۆی بۆ چاوپێکه‌تنی حکوومه‌ت نیشان دا، ئای ئار ئێی په‌سندی کرد ده‌ست له‌ چه‌ک به‌ردا. به‌ڵام شتێکی که‌ لێره‌ چاپه‌مه‌نی ناتوانن یان نایانه‌وێ باسی بکه‌ن ئه‌وه‌یه‌ که‌ حکوومه‌تی بریتانیا به‌ر له‌ ده‌ستپێکردنی گوتوبێژ زۆر‌ شتی باش ڕوون کردبووه‌وه‌. به‌ر له‌ هه‌موو شت ئه‌وان زۆرچاکیان ده‌زانی‌ گێری ئادامس سه‌ر به‌ ئه‌ڕته‌شی کۆمارخوازیی ئیرله‌نده‌، به‌ڵام قه‌ت پێیا‌ن نه‌گوت له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ئه‌تۆ سه‌ر به‌ ئای ئار ئێ ی ئێمه‌ ناتوانین له‌گه‌ڵت دانیشین. حکوومه‌تی ترکییه‌ ئه‌وه‌ ناکا. ئه‌وان قه‌ت له‌ گه‌ڵ به‌ده‌په‌ یان پارتییه‌کانی پێشووتر دانانیشن چونکه‌ پێیانوایه‌ ئه‌وان سه‌ر به‌ پ.ک. ن. دووه‌م سه‌رۆکوه‌زیری ئه‌وده‌می بریتانیا تۆنی بلێر دوو شتی هه‌ڵسووڕاند، ئه‌و هه‌موو پێشنیازه‌کانی له‌ گه‌ڵ گێری ئادامس هێنا سه‌ر مێزی وتووێژ و ڕایگه‌یاند ئاماده‌یه‌ له‌سه‌ر هه‌موو بابه‌تێک دانوستاندن بکا جگه‌ له‌ سه‌ربه‌خۆیی ئیرله‌ندی باکووری نه‌بێ. داوخوازی سه‌ربه‌خۆیی ئیرله‌ندی باکووری بۆ حکوومه‌تی بریتانیا هێڵی سوور بوو. ئه‌رته‌شی کۆماریخوازی ئیرله‌ند هه‌نگاوێکی به‌ره‌و دواوه‌ ناوه‌ و له‌ گوتوبێژه‌کاندا ئه‌وه‌ نه‌هاته‌ گۆڕێ. ئه‌من پێم وایه‌ ئێستا له‌ ترکییه‌ش کورده‌کان داوخوازی سه‌ربه‌خۆیی ناکه‌ن. که‌ وابوو پرسی سه‌ربه‌خۆیی له‌ گۆڕێ دا نییه‌ هه‌تا بهێنرێته‌ سه‌ر مێزی گوتوبێژ.جا بۆیه‌ هیچ هۆیه‌ک له‌ گۆڕێ دانییه‌ بۆ ئه‌وه‌ی لایه‌نه‌کان به‌ ده‌وری مێزه‌وه‌ دانه‌نیشن و گوتوبێژ نه‌که‌ن


داخودا ده‌توانین بڵێین که‌ خۆدزینه‌وه‌ و پێ دزیلکه‌ی حکوومه‌تی ترک و بۆچوونه‌کانی که‌ هه‌ر ده‌م ده‌گۆڕێن پێشی به‌ پێواژۆیه‌که‌ گرتووه‌؟

به‌ڵێ ، ئه‌وه‌ هه‌ر ئه‌و قسه‌ی من داده‌گرێته‌وه‌ که‌ باسم کرد. ئه‌من پێم وایه‌ ئاکه‌په‌ هه‌ڵڵا و بگرێکی زۆری ساز کردووه‌ به‌ڵام سیاسه‌تی کوردی له‌ مه‌ر خۆی هه‌یه‌. له‌وه‌ دا به‌ بڕیار نییه‌ له‌ گه‌ڵ کێ دابنیشێ . داخودا عه‌بدوڵا ئوێجاڵان به‌ به‌رده‌نگ دا بنێ یان دانه‌نێ . ستراتێژی ئه‌وان هه‌میشه‌ به‌ بارودۆخی ڕۆژه‌وه‌ به‌ستراوه‌ته‌وه‌

ئاکه‌په‌ پێشتر حه‌ولی ده‌دا پ.ک.ک. له‌ نێو به‌رێ و نه‌خشه‌ و پلانی به‌و پێیه‌ داده‌ڕشت،. پێشتر‌ باسی ئه‌وه‌مان کرد. پێت واهه‌یه‌ بارودۆخێکی ئه‌وتۆ واته‌ له‌ نێوبردنی پ.ک.ک. هه‌ڵسووڕێ؟

سیاسه‌ت له‌ چوار چێوه‌ی ئه‌گه‌ر و ده‌رفه‌تاندا ده‌کرێ. ئه‌و ئه‌گه‌رانه‌ به‌پێی ئه‌زموونی ڕاسته‌قینه‌ی پێواژۆیه‌که‌ و به‌ پێی ڕاسته‌قینه‌ی ده‌سته‌ڵات و هێز دیاریی ده‌کرێن. ئاکه‌په‌ باش ده‌زانێ‌ ته‌سفیه‌ کردنی پ.ک.ک. له‌ هه‌ڕێمه‌که‌دا یه‌کێک له‌و ئه‌گه‌رانه‌ نییه‌. ئه‌من له‌و باوه‌ره‌ دام ئه‌وانه‌ی‌ برێاری سیاسی داده‌ڕێژن به‌ دڵنیاییه‌وه‌ پێیان وانییه‌ که‌ بکرێ پ.ک.ک. له‌ ڕووی جه‌سته‌ییه‌وه‌ له‌ نێو بچێ. ئه‌وانه‌ی که‌ له‌ چوارچێوه‌ی ئه‌گه‌ره‌ سیاسییه‌کاندا هه‌ڵده‌سووڕێن ده‌زانن‌ ده‌ره‌تانێکی ئه‌وتۆ نییه‌. ئه‌گه‌ر کارێکی ئه‌تۆیان پێ کرابا، له‌مێژ بوو کردبوویان و گوێشیان به‌ قسه‌ی که‌س نه‌ده‌بزووت

داخودا پێت وانییه‌ هه‌ر له‌ ترکییه‌ نا، به‌ڵکوو ده‌وڵه‌ته‌ یه‌کگرتووه‌کانی ئه‌مریکا، ووڵاتانی ڕۆژهه‌ڵاتی نێوه‌ڕاست، ووڵاتانی یه‌کێتی ئوڕووپاش له‌و باوه‌ڕه‌ دابن که‌ ئه‌گه‌ری له‌ نێو بردنی هێزه‌کانی پ.ک.ک. له‌ هه‌رێم دا نییه‌؟

هه‌ڵبه‌ت ، ئه‌وانیش بێر له‌وه‌ ده‌که‌نه‌وه‌ و، پێکهاتن و سازانی ئاکه‌په‌ و بزووتنه‌وه‌ی کورد ده‌رفه‌ت و ده‌ره‌تانێکی گرینگ ده‌ئافرێنێ. که‌لک وه‌رگرتن له‌و ده‌رفه‌تانه‌ ده‌توانێ به‌دیڵێک بێ بۆ شه‌ڕ. جگه‌ له‌وه‌ ئه‌من پێم خۆشه‌ ئاماژه‌ی پێ بکه‌م‌ یه‌کێتی ئوڕووپا و ئه‌مریکایه‌کان و هێزه مه‌ده‌نی و نامه‌ده‌نییه‌کانی دیکه‌ مه‌سه‌له‌ی چاره‌سه‌ر کردنی کێشه‌ی کورد له‌ چوارچێوه‌ی مافی مرۆ دا ده‌بینن.به‌ڵام کورده‌کان ده‌بێ ووشیار بن و قه‌ت بۆچوونێکی هه‌له‌ی ئه‌وتۆ قه‌بووڵ نه‌که‌ن. ناسینی کوره‌ده‌کان وه‌کوو نه‌ته‌وه‌یه‌ک هه‌ر له‌ چوارچێوه‌ی مافی مرۆ دا هه‌ڵناسێنگێندرێ. هه‌ڵبه‌ت مافی مرۆ زۆر گرینگن به‌ڵام به‌ ده‌زگایی کردن و ناسینی گه‌لی کورد وه‌کوو نه‌ته‌وه‌یه‌ک زۆر له‌ داوخوازی مافی مرۆی زیاتر تێده‌په‌ڕێنێ. ئه‌من له‌و باوه‌ڕه‌م دام بزووتنه‌وه‌ی کورد ده‌بێ ووشیارانه‌ ئه‌و هه‌لومه‌رجه‌ بنرخێنێ و به‌ره‌و پێشه‌وه‌ی به‌رێ. دواجار، مه‌سه‌له‌ هه‌بوونی ناسێنه‌یه‌کی سیاسییه‌ و له‌و چوارچێوه‌یه‌ دا ئه‌وه‌ ده‌بێ له‌ به‌رچاو بگیرێ

ئێمه‌ سه‌باره‌ت به‌ گێری ئادامس قسه‌مان کرد. ده‌کرێ هێندێک زیاتر باسی بکه‌ی، به‌له‌به‌رچاوگرتنی بارو دۆخی ترکییه‌ وکورده‌کان، گێری ئادامس ی کورده‌کان کێیه‌؟

له‌ سه‌رئه‌و خاڵه‌، ئه‌من نامه‌وێ به‌ لێبڕاوی شتێک بڵێم. به‌ چاولێکردنی ڕابردووی گێری ئادامس ده‌کرێ هێندێک ئه‌نجام ده‌رخرێ. گێری ئادامس ناسیۆنالیستێکی مارکسیست بوو. بە ساڵان لە زیندان دا بوو، ئەو رێکخەر و خولقێنەری زۆر چالاکییان بوو. و پاشان ئەو کاتەی کە ئەندامێکی چالاکی ڕێکخراوەکە بوو، هاتە نێو پارلمان. هەمووکەس دەیزانی ئەو ناسینەی چییە و ئەو بۆخۆی قەت تێ نەکۆشا ئەوە بشارێتەوە. حکوومەتی بریتانیاش دەیزانی کە خەڵکی ئیرلەندی باکووری گێری ئادامسیان وەک نوێنەری خۆیان بۆ پارلمان هەڵبژاردووە و دەنگیان پێداوە و لارییان لەوە نەبوو له‌گه‌ڵ ئه‌ویش وه‌ک نوێنەرانی دیکەی پارلمانی بریتانیا هەڵسوکەوتی بکه‌ن. لە سەر و بەندی دەستەڵاتی مارگارێت تاچر دا ئەو ڕێگەی نەدەدا ووتار و قسەی گێری ئادامس و مارتین مەک گێنیس لە تێلێڤیزیۆنەوە خەڵک گوێیان لێ بێ. کاتێک ئەوان لە تێلێڤیزیۆن دەردەکه‌و تن هەر سەروپۆتەراکیان دیار دەکەوت و قسەکانیان نەدەبیسترا چونکە تاچر دەیگوت:" تێرۆڕیستان بۆیان نییە دەنگیان هەبێ". ئەوە سیاسەتێکی زۆر گەوجانە و هەروەها کۆنەپەرستانە بوو و بووە هۆی ئەوەی ئینگلیستان بەساڵان توندوتیژی ناپێویست تەجرەبە بکا و خەساری زۆری وێ بکەوێ. پاش ئەوەی گێری ئادامس بوو بە بەردەنگێکی ئاشتی ئەو جار ئەوان لێی گەڕان قسە بکا.خەسڵەتەکانی دیکەی، کە ئادامس حاشای لێ نەدەکرد نەبوو بە کەندو کۆسپ لەو گوتوبێژانە دا. ئادامس وەک ئەندامێکی ئیرلەندی پارلمان لە هەموو جێیەک دەیگوت ئەو ئیرلەندێکی یەکگرتووی دەوێ. دواتر گێری ئادامس ڕایگەیاند " هەم بزووتنەوە و هەم من زۆر بەوە گەشاوینەتەوە کە بەشێک بین لە ئاشتی. " ئێمە بە ساڵان لە یەکتریمان کوشت، بەڵام ئێستا ئاشتیمان دەوێ، دەمانەوێ کۆمەڵگەکەمان به‌ره‌وپێش به‌رین ". بەو پێیە 20 ساڵ له‌وه‌پێش کێشه‌که‌ی هێنا نێو ڕۆژه‌ڤی سیاسییه‌وه‌ له‌ گه‌ڵ به‌رده‌نگه‌کانی. گوتنی ئه‌وه‌ی که‌ " ئاشتیم ده‌وێ " هیچ کاتێک بە مانای کۆتایی هاتنی خەباتی سیاسی نه‌بوو و قەت نابێ ئاوا بێ. بەڵام لێرە دا خاڵی سەرەکی ئەوەیە کە حکوومەتی پریتانیا قەت نەیگوت: " ئێمە قەت ناهێڵین ئەو بێتە نێو پارلمان" ، لە بەر ئەوەی ئادامس لە خەباتی نەتەوەیی دا توندو تیژی بەکارهێنابوو. دواجار ئەو ئەندامێکی پارلمان بوو کە لە بەشێکی پادشایی یەکگرتوو هەڵبژێردرابوو

ڕەنگە پادشایەتی یەکگرتوو ( بریتانیا) ناسیۆنالیستی توندئاژۆ و میدیای وەک ترکییەی نەبووبێ؟

نا، هەڵبەت لەوێش هەبوو، بەڵام ئەوە پێشی بە حکوومەتی بریتانیا نەگرت قسە لە گەڵ گێری ئادامس بکا.لەوەش دەرچێ، کوردەکان بە ڕاستیش جیاوازیخواز نین، ئەوی کە هەمێشە گوتوویانە ئەو ڕاستییەیە کە هەمێشە ویستوویانە یەک لە بەشە سەرەکییەکانی ترکییە بن. تەنیا شتێکی کە دەیانەوێ ئەوەیە مافە دێمۆکڕاتیکەکانیان لە ترکییە بە ڕەسمی بناسرێ.ئەوە حکوومەتی ترکییەیە کە جیاوازیخوازی دەکا. وولاتانی هاوپەیمانی ترکییە لە دنیا، ئەندامانی یەکێتی ئوڕووپا، دەوڵەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا پ.ک.ک. بە ڕێکخراوێکی تێڕۆریستی دادەنێن. حکوومەتی ترکییە تەنانەت پێش بە نییەتی چاکەی بێگانان دەگرێ بۆ پێکهێنانی کەشوهەوایەکی دیالۆگ و تەنانەت دەستپێشخەری بۆ ئاشتیش بەربەست دەکا. دەبێ ئەوە باش بزاندرێ چ زوو، چ درەنگ دەبێ گوتوبێژ لە گەڵ کوردان بکرێ و هەر کە ئەوە دەستیپێکرد ئیدی مۆری تێڕۆریزمیش نامێنێ. هەر وەک ئینگلیستان، بەڵێ یەکتریمان کوشت، شەڕی یەکترمان کرد، بەڵام لێرە دا تێڕۆریزم ڕووداوێکی سیاسییە و کاردانەوەی کولتووری هەبووە و بە لێبڕاوی ئاستەنگێکە لە سەر ڕێی پێشوەچوون. یای تاچر بەساڵانی درێژ بووە هۆی به‌ فیڕۆ ڕژانی خوێنێکی زۆر. لە سیاسەت دا، هێندێک جار لە کەشوهوای تایبەتی دا، دەستبردن بۆ توندوتیژی لەوانەیە خۆلێنەبوێر بێ، جار جار بە پێچەوانە. لە ڕاستیدا ئەو نیشانانەی کە بە ووردی سنووری سیاسەت و توند وتیژی لە یەکتری دەکەنەوە هەمیشە دەگۆڕێن. ئەمن پێم وایە ئەگەر چاوێک بە ڕاستییەکانی ڕابردوو دا بگێڕێن دەبینین هەمیشە توندو تیژی بەکار هاتووە، لە گەڵ ئەوەشدا ئه‌وه‌ هەر سیاسەت بووە.ئێستاش دەتوانین درێژە بە سیاسەت بدەین بەڵام بە بێ توندو تیژی. ئەمن پێم وایە لێرە دا باسێکی دیکە دەست پێدەکا ئەویش ئەوەیە کە ئەو سیاسەتە تەنێ دەتوانێ بەڕێگای گوتوبێژی بەئاوەز و بە دوور لە وێژمانی توندوتێژی بەرەو پێش ببردرێ. ئەمن قەتم پشتیوانی لە توندوتێژی نەکردووە و قەت پشتیوانی لێ ناکەم، بەڵام ئەو تۆوە توندو تیژەی کە جار جار لە سیاسەت دا هەیە، هەمیشە ناکرێ بە تێڕۆریزم نێوزەد بکرێ. ڕوانگەی ئاوا زۆر بەرچاو تەنگانەیە. ڕۆژنامەنووسان، ڕووناکبیران، پارتییە سیاسییەکان دەبێ چاو لەو نموونە سیاسییانە لە جیهان دا بکەن کە مۆری تێڕۆریان لێ دراوە.
" تێڕۆریستان" ی پێشوو ئێستا نوێنەرانی ئاشتین. لە بەر ئه‌و هه‌لومه‌رجه‌ی له‌ ساڵی 1984 له‌ گۆرێ دابوو ، سیاسه‌تی کۆن ڕه‌چاو کرا. سیاسه‌ت و توندو تیژی قه‌ت له‌ یه‌کتری نه‌کرانه‌وه‌ به‌ڵام ئه‌وه‌ ڕۆیی، ئه‌وه‌ ساڵی 1984 بوو. ئێستا ئێمه‌ له‌ ساڵی 2010 داین و ئه‌و هه‌لومه‌رجی ده‌وان ساڵان دا هه‌بوون بۆ سه‌روبه‌ندی ئێستا له‌ گۆڕێ دا نین. ئه‌گه‌ر ئێمه‌ له‌ ڕوانگه‌ی مێژووییه‌وه‌ لێی بڕوانین ده‌ڵێین بارودۆخی سیاسی گۆڕاوه‌ به‌ڵام ئێمه‌ به‌ وه‌ی ڕابردوو ناڵێین تێڕۆریزم. ئێمه‌ش گۆڕاوین. هه‌ر وه‌ها ئه‌و هه‌لومه‌رجانه‌ش که‌ بۆ گوتوبێژ پێویستن گۆڕاون.هیچ که‌لکی نییه‌ ئه‌و ڕووداوانه‌ی له‌ ڕابردوو دا قه‌وماون به‌ تێڕۆریزم نێوزه‌د بکرین. وه‌ک بریتانیاییه‌کان ده‌ڵێن، ئێمه‌ به‌ هێندێک له‌ ڕێبه‌رانی ئه‌فریقایی و ئاسیاییمان ده‌گوت تێڕۆریست، به‌ڵام کاتێک ئه‌وان به‌ ئامانجی خۆیان گه‌یشتن و سه‌رکه‌وتن، مه‌له‌که‌ بانگهێشتنی کردن بۆ شێوی شه‌وێ. ئيمه‌ له‌ گه‌ڵ تێڕۆریستانی دوێنی دانیشتین خوارد‌مان و شه‌رابمان فڕ کرد. ئه‌وه‌ش ڕێگایه‌که‌ بۆ ڕوانین له‌ ڕووداوه‌که‌ له‌ لایه‌نێکی مێژوییه‌وه‌. ماندێلا نموونه‌یه‌که‌ که‌ هه‌موو که‌س ده‌یناسێ.هه‌مووکه‌س ده‌زانێ که‌ ماندێلا له‌ سه‌رتاسه‌ری سه‌رده‌می خه‌بات دا توند تیژی به‌کار هێنا. بزووتنه‌وی ڕزگاریخوازی ئه‌فریقا ژماره‌یه‌کی زۆر له‌ سه‌ربازان و پۆلیسی ئه‌فریقای خوارووی له‌ تێکهه‌ڵچوون و شه‌ڕان دا کوشت، ئێستاش ماندێلا پیاو و ڕه‌مزی ئاشتییه‌ و له‌ ماڵه‌ خۆی دانیشتووه‌. ئه‌و قه‌ت نکووڵی له‌وه‌ نه‌کردووه‌ پشتیوانی له‌ خه‌باتی چه‌کدارانه‌ کردووه‌ و هه‌میشه‌ گوتوویه‌ ئه‌من خه‌باتکارێکم که‌ ده‌بێ ئه‌وه‌ی که‌ پێویسته‌ بیکا. ئێستا هه‌لو مه‌رج گۆڕاوه‌. بۆیه‌، ئێمه‌ هه‌میشه‌ پێویستیمان به‌ هه‌بوونی تێڕاونینێکی مێژوویی یە